Με τον σύγχρονο τρόπο ζωής να εξαναγκάζει πολλούς εργαζόμενους να περνούν μεγάλο μέρος της ημέρας (60-70% του χρόνου τους) μέσα σε ένα κτίριο, δεν είναι σπάνιο να ακούσεις κάποιον να παραπονιέται για πονοκέφαλο, ναυτία, κόπωση και δυσκολία στην αυτοσυγκέντρωση.
Γράφει ο Νίκος Σεκεριάδης, Μηχανολόγος Μηχανικός Εκπαιδευτικός
Χαρακτηριστικά, τα φαινόμενα αυτά παρατηρούνται εντονότερα σε ενεργειακά κτίρια, δηλαδή σε κτίρια όπου για λόγους εξοικονόμησης ενέργειας, μεταξύ των άλλων, περιορίζεται και ο φυσικός αερισμός τους. Σε μια εποχή που η τεχνολογία προσφέρει κτίρια τόσο λειτουργικά όσο και αισθητικά όμορφα, είναι να αναρωτιέται κανείς που κρύβεται το πρόβλημα. Σε μελέτες που πραγματοποιήθηκαν διαπιστώθηκε αύξηση της συχνότητας εμφάνισης του φαινομένου σε μηχανικά αεριζόμενους χώρους,καθώς και σε χώρους στους οποίους λειτουργούν συστήματα κεντρικού κλιματισμού. Στη διεθνή βιβλιογραφία, τα παραπάνω προβλήματα υγείας αναφέρονται ως το «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου».
Ο όρος «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου» χρησιμοποιείται για να εκφράσει την κακή κατάσταση της υγείας, τουλάχιστον του 50% των χρηστών, η οποία χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα ενοχλήματα που αποδίδονται κατά κύριο λόγο στην εσωτερική ρύπανση του αέρα του κτιρίου. Το «Σύνδρομο άρρωστου κτιρίου» (Sick Building Syndrome SBS) έχει αναγνωριστεί επίσημα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από το 1982. Με τον όρο «άρρωστο κτίριο» χαρακτηρίζονται τα νεόκτιστα ενεργειακά κτίρια που δεν προορίζονται για βιομηχανική χρήση αλλά για να στεγάσουν υπηρεσίες ή κατοικίες, τα οποία ωστόσο παρουσιάζουν προβλήματα εσωτερικής ρύπανσης, δηλαδή θεωρείται κακή η ποιότητα του αέρα των εσωτερικών αυτών των χώρων. Δεν είναι γνωστό πότε εμφανίστηκε πρώτη φορά το συγκεκριμένο σύνδρομο.
Επίσης, δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια η συχνότητα εμφάνισής του. Σύμφωνα με υπολογισμούς του ΠΟΥ, παρουσιάζεται στο 30%των νέων κτιρίων και σε κάποιο βαθμό επηρεάζει το 10-30% των χρηστών τους. Έχει υπολογιστεί ότι στην Αμερική από τους περίπου 70 εκατομμύρια εργαζόμενους σε κλειστούς χώρους, τα 20 εκατομμύρια εργάζονται σε κτίρια ύποπτα για την εκδήλωση του συνδρόμου. Στην Ευρώπη το 20% των εργαζόμενων υποφέρει από ασθένειες που σχετίζονται με τη ρύπανση του εσωτερικού αέρα των κτιρίων. Σε έρευνα που διενήργησε το τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε 2000 κτίρια σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, διαπιστώθηκε ότι στο 70% των κτιρίων υπάρχει τουλάχιστον ένας ρυπογόνος παράγοντας πάνω από τα επιτρεπτά όρια.
Ως παράγοντες που συνέβαλλαν στην ανάπτυξη του φαινομένου μπορούμε να θεωρήσουμε: α) την αστικοποίηση με συνέπεια αύξηση του πληθυσμού των πόλεων που οδήγησε σε αυξημένες ανάγκες στέγασης οι οποίες καλύφθηκαν με την ανάπτυξη των κτιρίων σε ύψος,β) οι νεωτερίστικες τάσεις της αρχιτεκτονικής (π.χ. γυάλινα κτίρια), γ) η τάση των τελευταίων χρόνων για εξοικονόμηση ενέργειας με ενισχυμένη θερμομόνωση, θερμογέφυρες, διπλούς υαλοπίνακες και αεροστεγή κουφώματα, με αποτέλεσμα τη μείωση της άδηλης αναπνοής των κτιρίων. Σύμφωνα με την ‘American Standards for Heating, Refrigeration and Air-conditioning Engineers’ (ASHRAE), ένα κτίριο θεωρείται ¨ύποπτο¨ αν το 20% των χρηστών του παραπονεθεί κάποια χρονική στιγμή -όχι απαραίτητα ταυτόχρονα- για προβλήματα υγείας που σχετίζονται άμεσα με την ποιότητα του αέρα των εσωτερικών χώρων.
Οι βλαπτικοί παράγοντες που ευθύνονται για την εσωτερική ρύπανση ενός άρρωστου κτιρίου είναι τριών κατηγοριών. Φυσικοί, Χημικοί και βιολογικοί.
Φυσικοί παράγοντες: Η θερμοκρασία, η υγρασία, η ταχύτητα του αέρα, που επηρεάζουν τις συνθήκες άνεσης των χρηστών στο εσωτερικό των κτιρίων, είναι εξακριβωμένο ότι σε ακραίες τιμές προκαλούν συμπτώματα σύνδρομου του άρρωστου κτιρίου. Άλλος φυσικός παράγοντας είναι το ραδόνιο το οποίο είναι άοσμο ραδιενεργό στοιχείο και απελευθερώνεται σε αέρια μορφή στους κλειστούς εσωτερικούς χώρους των κτιρίων από τα κατασκευαστικά υλικά και το νερό.
Χημικοί παράγοντες: Οι πτητικές οργανικές ενώσεις είναι χημικές ενώσεις οι οποίες εμπεριέχονται σε διάφορα προϊόντα(χρώματα, πλαστικά, κόλλες κλπ) ως διαλύτες και εξαερώνονται με τη θέρμανση των εσωτερικών χώρων. Επίσης, η φορμαλδεΰδη, ένας άλλος αέριος ρύπος που εκλύεται από πολλές πηγές όπως μονωτικά υλικά, έπιπλα, γραφεία, μοκέτες κλπ. Ο αμίαντος, το διοξείδιο του άνθρακα, το μονοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου είναι βλαπτικοί παράγοντες που προκαλούν συμπτώματα σύνδρομου του άρρωστου κτιρίου.
Βιολογικοί παράγοντες: Οι βιολογικοί παράγοντες οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη ρύπανση του εσωτερικού αέρα των κτιρίων είναι κυρίως τα βακτήρια, οι ιοί και οι μύκητες. Αυτοί οι βιολογικοί ρυπαντές του εσωτερικού αέρα προέρχονται από τα κλιµατιστικά συστήµατα µε πύργους ψύξης. Έχει αποδειχθεί ότι η νόσος των λεγεωνάριων, ο πυρετός Pontiac και η πνευμονία του Pittsburgh, οφείλονταισε είδη του βακτηρίου legionella pneumophila.
Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, τα συμπτώματα του άρρωστου κτιρίου είναι διάφορα και μπορούν να επηρεάσουν αρκετά μέρη του ανθρώπινου σώματος. Τα κυριότερα συμπτώματα που παρουσιάζουν οι εργαζόμενοι κατά την μακροχρόνια παραμονή τους σ’ ένα άρρωστο κτίριο είναι: η πνευματική κόπωση και σύγχυση, η σωματική κόπωση, πονοκέφαλος, ερεθισμοί στα μάτια, ρινίτιδες, δύσπνοια, ξηρός βήχας, πονόλαιμος, βράχνιασμα, ιγμορίτιδες, ωτίτιδες, επιπεφυκίτιδες, πνευμονίες, δερματίτιδες (εκζέματα), παθήσεις του πεπτικού συστήματος, νεοπλασίες, παθήσεις του ήπατος, παθήσεις των νεφρών, παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος. Το σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου δεν κάνει διακρίσεις, μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε ζει σε ένα κτίριο. Θα πρέπει λοιπόν να είμαστε προσεκτικοί από τα πρώτα σημάδια ακόμα και όταν τα συμπτώματα αυτά δεν πλήττουν όλους τους χρήστες.
Οι διαδικασίες πρόληψης θα πρέπει να εστιάζονται: Στην καλή συντήρηση και στον καθαρισμό των κεντρικών κλιµατιστικών συστημάτων συμπεριλαμβανομένων των αεραγωγών, στην εναλλαγή του εσωτερικού αέρα, στην αποφυγή εστιών λιμνάζοντος νερού (ιδανικός χώρος ανάπτυξης μικροοργανισμών όπως βακτήρια – μύκητες), στον έλεγχο των επιπέδων θερμοκρασίας και υγρασίας, στην ελαχιστοποίηση της χρήσης ηλεκτρικών συσκευών και αποσύνδεση των συσκευών που είναι σε αδράνεια, στη μείωση της χρήσης συνθετικών προϊόντων στην επίπλωση του χώρου, στην αποφυγή χρήσης χημικών καθαριστικών, στην απαγόρευση του καπνίσματος στους κλειστούς εσωτερικούς χώρους, στην ποσοτική και ποιοτική εκτίμηση των βλαπτικών παραγόντων του περιβάλλοντος εργασίας, στην εφαρμογή της κείμενης νομοθεσίας για την Υγιεινή και Ασφάλεια και στην υλοποίηση της γραπτής εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου.
Η εξάπλωση του συνδρόμου του άρρωστου κτιρίου σε παγκόσμιο επίπεδο και η διαπίστωση της σχέσης των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων και των δομικών υλικών με την παθολογία των χρηστών ενός κτιρίου, είναι το καμπανάκι του κινδύνου για την τεχνολογία της κατασκευής. Συνεπώς, θα πρέπει να πραγματοποιηθούν διεξοδικές έρευνες που θα προσδιορίσουν το ρόλο των μηχανολόγων,των μηχανικών, των αρχιτεκτόνων και των εμπειρογνωμόνων στο τομέα της τεχνολογίας του κτιρίου, για τη δημιουργία υγιέστερων εσωτερικών χώρων.
