Ποιος δεν έχει αναρωτηθεί τι είναι η ρύπανση εσωτερικών χώρων και γιατί είναι επιβλαβής; Όταν σκεφτόμαστε μια ιδανική πραγματικότητα στο εσωτερικό μας περιβάλλον, την οραματιζόμαστε ως ειρηνική και απαλλαγμένη από ασθένειες. Είναι ένα καθαρό και αστραφτερό περιβάλλον χωρίς ρύπους ή προβλήματα. Ωστόσο, η πραγματικότητα που ζούμε είναι διαφορετική.
Γράφει ο Θεόδωρος Σωτήριος Τούντας,
Ερευνητής, Αρχιτέκτων Μηχανικός,
Ενεργειακός Σύμβουλος CasaClima
Γενικός Διευθυντής F.U.V. Group
fuv@fuv.gr
Με μια σύντομη διαδικτυακή αναζήτηση μπορούμε εύκολα να επιβεβαιώσουμε από έγκυρες πηγές ότι η ρύπανση των εσωτερικών χώρων:
- ευθύνεται κυρίως για τους περισσότερους πρόωρους θανάτους
- σκοτώνει εννέα εκατομμύρια ανθρώπους το χρόνο, ποσοστό σχεδόν κατά ένα τρίτο μεγαλύτερο από τα τσιγάρα
Αν κάποιος επιλέξει να σταματήσει το κάπνισμα μπορεί να το καταφέρει. Όμως αυτός που ζει σε ένα μολυσμένο μέρος δεν μπορεί να σταματήσει να αναπνέει και η ποιότητα του αέρα που μπαίνει στους κλειστούς χώρους εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.
Πολλές οι Ευρωπαϊκές πόλεις, μεταξύ αυτών και η Αθήνα, κατατάσσονται στις πόλεις όπου ο αέρας που τις περικλείει, είναι ασφυκτικός και νοσηρός λόγω της αιθαλομίχλης και των αιωρούμενων μικροσωματιδίων, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες περιοχές τον χειμώνα.
Ποιος μολύνει τον αέρα;
Ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας «βιομηχανικής» ρύπανσης προέρχεται από μη ευρωπαϊκές χώρες που δεν έχουν καμία πρόθεση να ακολουθήσουν τη «μόδα» (κατά την άποψή τους) του περιορισμού των εκπομπών ρύπων στην ατμόσφαιρα που προκύπτουν από την αναπτυσσόμενη οικονομίας τους. Πρόσφατες μελέτες λένε ότι είναι μόλις 100 πολυεθνικές σε όλο τον πλανήτη που συμβάλλουν στην πλειονότητα των βλαβερών εκπομπών και όλες δραστηριοποιούνται στον τομέα του πετρελαίου ή του άνθρακα.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη ανάλυση της ιταλικής εφημερίδας «Il Sole 24ore», από το 1965 έως σήμερα, υπάρχουν 20 εταιρείες που ευθύνονται περισσότερο για πάνω από το ένα τρίτο της παγκόσμιας ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες γίνεται αυξανόμενος λόγος για οικολογική αναδιοργάνωση, περιβαλλοντική κοινωνιολογία και πράσινη εγκληματολογία, επειδή το μεγαλύτερο οικολογικό αποτύπωμα προέρχεται από τα λεγόμενα «πολυτελή αγαθά»: πολυτελή οχήματα, πολυτελείς κατοικίες και ιδιωτικά τζετ που, μαζί, δημιουργούν ένα αποτύπωμα CO2 που υπερβαίνει αυτή ολόκληρων εθνών.
Αυτοί είναι μάλλον εξωπραγματικοί αριθμοί που αναδεικνύουν τις ανισορροπίες που υπάρχουν στη χρήση των πόρων και του πλούτου του πλανήτη μας. Το καλοκαίρι του 2017 για παράδειγμα, υπολογίστηκε ότι μόλις 203 τουριστικά κρουαζιερόπλοια μόλυναν περισσότερα από 260 εκατομμύρια αυτοκίνητα, δηλαδή όλα αυτά που κυκλοφόρησαν την ίδια χρονιά σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Εξωτερικοί ατμοσφαιρικοί ρύποι – Πού οφείλονται;
Οι αιωρούμενες αλλεργιογόνες και τοξικές ουσίες, οι λεγόμενοι ρύποι, ευθύνονται για την ατμοσφαιρική ρύπανση. Πρόκειται για μολυσματικές ουσίες διαφορετικής φύσης, όλες εξίσου επιβλαβείς για την υγεία μας. Ρύποι που δηλητηριάζουν τον οργανισμό μας σε σημείο να βλάψουν την αναπαραγωγική μας λειτουργία (στειρότητα), όπως επιβεβαιώνει ο ΟΟΣΑ(1)*.
Οι πιο συνηθισμένοι ρύποι είναι:
–Τα λεπτά αιωρούμενα σωματίδια, ή οι σωματιδιακοί ρύποι (2)*: συσσωρεύονται κυρίως στην καρδιά και τους πνεύμονες, προκαλώντας αναπνευστικά προβλήματα και όγκους. Η πηγή τους μπορεί να είναι άμεση (καύση καυσίμων) ή έμμεση (αντιδράσεις μεταξύ διαφόρων ρύπων που υπάρχουν στον αέρα). Τα λεπτά αιωρούμενα σωματίδια είναι γνωστά στον πληθυσμό επειδή το επίπεδό τους σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις υπερβαίνει πολύ συχνά τα επίπεδα κινδύνου ειδικά σε περιόδους ανομβρίας, με τους επιστήμονες να είναι πάντα σε εγρήγορση για τις επιπτώσεις στον πληθυσμό, ιδιαίτερα στα παιδιά και τους ηλικιωμένους.
-Οξείδια του αζώτου: επηρεάζουν επίσης το αναπνευστικό σύστημα, με οξείες επιπτώσεις όπως ερεθισμό, μειωμένη αναπνευστική λειτουργία και, στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, πνευμονικό οίδημα. Όποιος αναπνέει ουσίες όπως το διοξείδιο του αζώτου γίνεται πιο ευαίσθητος στην πνευμονία, τη βρογχίτιδα και το κοινό κρυολόγημα.
-Όζον: σχηματίζεται όταν οι ρύποι που παράγονται από τους κινητήρες των οχημάτων και τις βιομηχανίες συναντούν τις υπεριώδεις ηλιακές ακτίνες. Είναι λοιπόν χαρακτηριστικό της ρύπανσης του καλοκαιριού και κάνει τα κύματα καύσωνα ακόμα πιο επιθετικά. Η έκθεση σε υψηλά επίπεδα όζοντος μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στα μάτια, το λαιμό και τους πνεύμονες, ενώ οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις δεν είναι ακόμη γνωστές.
-Διοξείδιο του άνθρακα (CO2): είναι το κύριο προϊόν της καύσης και δεν είναι άμεσα επικίνδυνο για τον άνθρωπο, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Από τις αρχές του περασμένου αιώνα, ωστόσο, οι συγκεντρώσεις του αυξήθηκαν και έγιναν το κύριο συστατικό των αερίων του θερμοκηπίου, που ευθύνονται για το 70% της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
-Μονοξείδιο του άνθρακα (CO): Το 90% των εκπομπών αυτού του αερίου προέρχεται από τα καυσαέρια των βενζινοκίνητων οχημάτων σε τυπικές συνθήκες αργής αστικής κυκλοφορίας. Είναι ένα άχρωμο και άοσμο αέριο το οποίο, εάν εισπνευστεί, εμποδίζει το αίμα να μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς και τους ιστούς να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά το οξυγόνο. Μικρές ποσότητες δεν είναι συνήθως επικίνδυνες, αλλά εάν τα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα είναι πολύ υψηλά, εμφανίζεται δηλητηρίαση. Τα παιδιά, οι ασθματικοί, οι καπνιστές και άλλες ομάδες κινδύνου υποφέρουν περισσότερο από τις συνέπειές του οι οποίες είναι η μειωμένη εγρήγορση, όραση, ικανότητα μάθησης και ικανότητα εκτέλεσης χειρωνακτικών εργασιών.
Τα παραπάνω δεν αποτελούν κάποια αποκάλυψη καθώς εδώ και πολλά χρόνια γίνονται έρευνες και αναδεικνύονται οι πιο μολυσμένες πόλεις στον κόσμο (3)* και στην Ελλάδα (4)*.
Εσωτερικοί ατμοσφαιρικοί ρύποι – Πού οφείλονται;
Εκτός από την εξωτερική ρύπανση, έχουμε να αντιμετωπίσουμε και την οικιακή ρύπανση, που ονομάζεται επίσης ρύπανση εσωτερικών χώρων. Προκαλείται από προϊόντα καθαρισμού, αρώματα χώρου και αρωματικά κεριά, αναθυμιάσεις, όζον, διοξείδιο του άνθρακα, φορμαλδεΰδη, ραδόνιο. Η μεγαλύτερη βλάβη στην υγεία μας προέρχεται από τα υπερφθορικά, που χρησιμοποιούνται σε πολλά καταναλωτικά προϊόντα, τις φθαλικές ενώσεις, που χρησιμοποιούνται σε παιδικά παιχνίδια, τα parabens (5)*, που χρησιμοποιούνται κυρίως σε αρώματα και σαπούνια, και η δισφαινόλη Α, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή πλαστικών. Όλα τα παραπάνω πολλά προϊόντα που υπάρχουν σε αυθονία στα σπίτια μας. Χαρακτηριστική είναι η αίσθηση που έχουμε όταν μπαίνουμε σε ένα σπίτι που μυρίζει καινούργιο όταν είναι φρεσκοβαμμένο. Πολλές φορές αυτή η αίσθηση είναι ευχάριστη καθώς μυρίζει καινούργιο*, δηλαδή νοιώθουμε την ανανέωση του χώρου αλλά στην πραγματικότητα οι πλαστικές ή ακρυλικές βαφές, εκπέμπουν τοξικές φορμαλδεϋδες που είναι ιδιαίτερα επίφοβες για την ανθρώπινη υγιεινή. Επίσης υπάρχουν οι διοξίνες που προέρχονται από την καύση πλαστικών υλών και απορριμμάτων κάθε είδους που διοχετεύονται στο περιβάλλον και στις πόλεις μας.
Τα στοιχεία κινδύνου στα οποία πρέπει να παρέμβουμε είναι ποικίλα και πολύπλοκα, ξεκινώντας από τα απορρυπαντικά που χρησιμοποιούνται για τον οικιακό καθαρισμό.
Βιολογικοί ρύποι
Οι βιολογικοί ρύποι συμβάλλουν στην υπονόμευση της υγείας μας και της φυσικής μας αναπαραγωγικής ικανότητας, θέτοντας σε κίνδυνο τις εγκυμοσύνες που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Βιολογικοί ρύποι είναι όλες εκείνες οι ουσίες βιολογικής προέλευσης που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα του οικιακού αέρα. Βακτήρια, ιοί, γύρη, μύκητες και μούχλες, ακάρεα, αλλεργιογόνα κατοικίδιων ζώων μεταφέρονται από τους ίδιους τους ανθρώπους, τα κατοικίδια και τα φυτά εσωτερικών χώρων.
Ο πιο σημαντικός τρόπος αντιμετώπισης ξεκινάει από τη σωστή ενημέρωση του κοινού. Δηλαδή η διαπίστωση και αναγνώριση των επιβλαβών προϊόντων γύρω μας και η επίδρασή τους στην ατομική υγεία, θα οδηγήσει στην υιοθέτηση προληπτικών στρατηγικών χωρίς να δημιουργείται περιττός συναγερμός ή πανικός.
Πέντε απλά βήματα για να καταπολεμήσετε τους εσωτερικούς ρύπους στα σπίτια σας
Είναι πολύ απλά, θέμα άμεσης υιοθέτησης χρήσιμων συνηθειών όπως:
- Για τον καθαρισμό χρησιμοποιήστε άφθονο νερό και εναλλακτικά προϊόντα με χαμηλό δυναμικό ρύπανσης (βιολογικά προϊόντα).
- Περιορίστε τη χρήση καθαριστικών σε σπρέι. Τα προϊόντα ψεκασμού είναι πλούσια σε πτητικές ουσίες που επιδρούν με πιο άμεσο τρόπο στα άτομα που τα χρησιμοποιούν κατά τον καθαρισμό.
- Διατηρήστε το σπίτι σας καθαρό με τακτικό ξεσκόνισμα ή σκούπισμα για να καταπολεμήσετε τη συσσώρευση των βακτηρίων, των μικροσωματιδίων, της γύρης κλπ.
- Αποφύγετε τα χημικά χρώματα και προτιμήστε αυτά με βάση νερού για το βάψιμο τοίχων ή άλλων επιφανειών.
- Εγκαταστήστε ένα σύστημα μηχανικού αερισμού με ανάκτηση θερμότητας (τον Κτηριακό Πνεύμονα) για να διασφαλίσετε τη σωστή ανταλλαγή αέρα ανά χώρο.
Γιατί είναι σημαντικό να εισπνέουμε ανανεωμένο αέρα στους κλειστούς χώρους
Ακόμη και σε χώρους εργασίας, γραφεία ή καταστήματα, η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Η δυσφορία διαβίωσης σε έναν χώρο εργασίας οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ποιότητα των υλικών που τον περιβάλλουν και στον αερισμό που γίνεται. Όταν κάποιος παραμένει 8 συνεχείς ώρες σε έναν κλειστό χώρο, αυτοδηλητιριάζεται με συνέπεια την ναυτία, τον πονοκέφαλο, ερεθισμένα-κόκκινα μάτια κλπ. Εάν τα παραπάνω συμπτώματα παρατηρούνται συχνά κατά τη διαμονή στο γραφείο σας, ήρθε η ώρα να αλλάξετε κάποια πράγματα.
Η σύγχρονη οικοδομική εξελίσσεται λόγω των νέων δεδομένων και αναγκών που προκύπτουν. Η ανάγκη για εξοικονόμηση ενέργειας έχει δημιουργήσει παρελκόμενες ενέργειες στην ανθρώπινη υγεία καθώς το 90% της δραστηριότητας του ο σύγχρονος άνθρωπος το περνάει σε κλειστούς χώρους και σε αστικά κέντρα.
Το επόμενο βήμα είναι ο ελεγχόμενος μηχανικός αερισμός με ανάκτηση θερμότητας στους κλειστούς χώρους. Θα κλείσω κάνοντας μια εύκολη προφητεία: Η μελέτη του αερισμού θα καταστεί υποχρεωτική στις πολεοδομικές μελέτες, όπως είναι σήμερα η μελέτη των στατικών, των μηχανολογικών και όλων των απαιτούμενων προδιαγραφών για τη υγιή διαβίωση των ανθρώπων.
(1)*:https://www.oecd.org/g20/topics/energy-environment-green-growth/oecdenvironmentaloutlookto2050theconsequencesofinaction.htm
(2)*: http://www.mie.uth.gr/ekp_yliko/3_particulates.pdf
(3)*: https://www.ered.gr/real-estate-news/oi-pio-molysmenes-poleis-ston-kosmo-se-poia-thesh-einai-h-athhna
(4)*: https://www.tanea.gr/2006/05/17/greece/ellinikes-oi-6-stis-10-pio-molysmenes-poleis/
(5)*: https://www.pharm24.gr/blog/2016/08/11/choris-parabens/
