Έχουν περάσει σχεδόν 10 χρόνια από την ψήφιση του ΕΚ517/2014, του γνωστού σε όλους μας FGAS, του κανονισμού δηλαδή που άλλαξε δραστικά το τοπίο στα φθοριούχα ψυκτικά ρευστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένα από τα ξεχασμένα αλλά σημαντικά άρθρα του κανονισμού ήταν και αυτό της αναθεώρησής του αν κριθεί απαραίτητο. Καθώς η Ε.Ε. ήταν από τους βασικούς υποστηρικτές της αναθεώρησης του Κιότο στο Kιγκάλι to 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεώρησε απαραίτητο να προχωρήσει στην εναρμόνιση του κανονισμού fgas με τα νέα όρια και απαιτήσεις του Κιότο λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη τις νέες ανάγκες που προκύπτουν από την θέσπιση του REPower EU και την επικείμενη αναθεώρηση του REACH. Έχοντας καθυστερήσει τουλάχιστον ενάμιση χρόνο, στις 16 Ιανουαρίου του 2024, το κείμενο του νέου κανονισμού fgas υιοθετήθηκε από το Ευρωκοινοβούλιο, ενώ αναμένεται η τελική ψήφιση και δημοσίευσή του στην εφημερίδα της Ε.Ε. και η ανάθεση τελικού αριθμού κανονισμού.

Γράφει ο Δημήτρης Ταΐρης BEng, MSc
Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός / Μηχανικός Περιβάλλοντος

Διευθύνων Σύμβουλος – ΤΑΪΡΗΣ Α.Ε.Β.Ε.
Διευθύνων Σύμβουλος – ΕΝΩΜΕΝΗ ΨΥΚΤΙΚΗ Α.Ε.
Αντιπρόεδρος – Σωματείο Πιστοποιημένων Μηχανικών Ψυκτικών (ΣΩ.ΠΙ.ΜΗ.ΨΥΚ.)
Ειδικός Απεσταλμένος – Ευρωπαϊκό Σωματείο Εργοληπτών Ψύξης και Αντλιών Θερμότητας (AREA)
Chairman – Sustainable Innovation Workgroup – AREA

Ο νέος αυτός κανονισμός έχει ως κύριο στόχο να βελτιώσει ορισμούς, να αυστηροποιήσει το καθεστώς ελέγχων και τήρησης, να επεκτείνει τους περιορισμούς σε περισσότερες κατηγορίες εφαρμογών, να επιβάλει αυστηρότερες και περισσότερες υποχρεώσεις σε παραγωγούς ρευστών και εξοπλισμού, σε ένα βαθμό να αυξήσει το κόστος των φθοριομένων ψυκτικών ρευστών και να ετοιμάσει το έδαφος για τη σταδιακή μετάβαση στα «φυσικά» ψυκτικά ρευστά. Τα βασικά σημεία στα οποία θα πρέπει να σταθούν οι χειριστές εξοπλισμού και οι κύριες αλλαγές που προκύπτουν για αυτούς σε σχέση με τον αποσυρόμενο ΕΚ517/2014 είναι:

Έλεγχος διαρροών και συστήματα εντοπισμού διαρροών (άρθρα 5 & 6)

Η υποχρέωση ελέγχου διαρροών επεκτείνεται και σε συστήματα που περιέχουν HFOs. Λόγω του πολύ χαμηλού GWP αυτών των ουσιών, η παρακολούθησή σε t CO2eq δεν είναι πλέον πρακτική και θα παρακολουθούνται απλώς με την ποσότητα σε kg της ουσίας.

Ξεχωριστή πρόβλεψη υπάρχει και για τον ερμητικά σφραγισμένο εξοπλισμό που διαθέτει ανάλογη επισήμανση.

Πιο συγκεκριμένα, για τους ελέγχους ισχύουν τα εξής:

HFC* και μίγματα αυτών (παράρτημα 1, i) HFO

(παράρτημα 2, i)

Υποχρέωση ελέγχου διαρροής –Μη-ερμητικός εξοπλισμός Από 5t CO2eq και άνω Από 1kg και άνω
Υποχρέωση ελέγχου διαρροής –Ερμητικός εξοπλισμός με κατάλληλη επισήμανση Από 10t CO2eq και άνω Από 2kg και άνω
Υποχρέωση ελέγχου διαρροής –Ερμητικός εξοπλισμός με κατάλληλη επισήμανση, τοποθετημένος σε οικιστικά κτήρια Από 3kg και άνω
Υποχρέωση ύπαρξης αυτόματου συστήματος εντοπισμού διαρροής – Όλος ο εξοπλισμός Από 500t CO2eq και άνω Από 100kg και άνω
Συχνότητα ελέγχων διαρροής – Χωρίς εξοπλισμό εντοπισμού διαρροών Από 5t CO2eq και άνω
Ανά 12 μήνες
Από 1kg και άνω
Ανά 12 μήνες
Από 50t CO2eq και άνω
Ανά 6 μήνες
Από 10kg και άνω
Ανά 6 μήνες
Από 500t CO2eq και άνω
Ανά 3 μήνες
Από 100kg και άνω
Ανά 3 μήνες
Συχνότητα ελέγχων διαρροής – Με εξοπλισμό εντοπισμού διαρροών Από 5t CO2eq και άνω

Ανά 12 μήνες

Από 1kg και άνω

Ανά 12 μήνες

Από 50t CO2eq και άνω
Ανά 12 μήνες
Από 10kg και άνω
Ανά 12 μήνες
Από 500t CO2eq και άνω
Ανά 6 μήνες
Από 100kg και άνω
Ανά 6 μήνες
Συχνότητα ελέγχων καλής λειτουργίας συστήματος εντοπισμού διαρροών Ανά 12 μήνες
* Οποιαδήποτε αναφορά σε HFCs στο κείμενο εννοείται και για μίγματα αυτών.

Φυσικά, όπως πριν έτσι και τώρα, όλοι οι έλεγχοι οφείλουν να διεξάγονται από πρόσωπα κατάλληλα πιστοποιημένα ή καταρτισμένα ανάλογα την περίπτωση.

 

Τήρηση αρχείου (άρθρο 7)

Οι χειριστές του εξοπλισμού οφείλουν να τηρούν αρχείο με κατ’ ελάχιστο τις παρακάτω πληροφορίες:

  • Ποσότητα και είδος ρευστού που περιέχονται στον εξοπλισμό. Ξεχωριστή αναφορά θα πρέπει να γίνεται για το ρευστό που προστέθηκε κατά τη διάρκεια της εγκατάστασης.
  • Ποσότητα ρευστού και ημερομηνία που προστέθηκε κατά την επισκευή ή συντήρηση ή λόγω διαρροής.
  • Ποσότητα ανακτηθέντων ρευστών.
  • Αν προστέθηκαν ρευστά, απαιτείται η καταγραφή της ποσότητας, το είδος αυτών, αν είναι ανακυκλωμένα ή ποιοτικά αποκατεστημένα και φυσικά η επωνυμία, διεύθυνση και αριθμός πιστοποιητικού της εταιρείας ανακύκλωσης ή ποιοτικής αποκατάστασης.
  • Τα στοιχεία και τον αριθμό πιστοποιητικού της επιχείρησης που ανέλαβε να διεκπεραιώσει εργασίες επισκευής, συντήρησης, ανάκτησης, ελέγχου διαρροής κτλ, καθώς και τα στοιχεία και αριθμό πιστοποίησης του φυσικού προσώπου που εκτέλεσε τις εργασίες.
  • Ημερομηνίες και αποτελέσματα ελέγχων διαρροών καθώς και επισκευών που έτυχαν λόγω διαρροών.
  • Σε περίπτωση παροπλισμού εξοπλισμού, τα μέτρα που λήφθηκαν για την ανάκτηση και διάθεση των ρευστών που περιέχονταν στον εξοπλισμό.

Τα ανωτέρω αρχεία οφείλουν να καταχωρούνται σε βάση δεδομένων των αρμόδιων αρχών. Σε περίπτωση απουσίας τέτοιας βάσης δεδομένων, οι χειριστές και οι επιχειρήσεις που εκτέλεσαν τις εργασίες οφείλουν να τηρούν τα αρχεία για 5 έτη.

Από την αυστηρή τήρηση αρχείου για 5 έτη ανεξάρτητα από την ύπαρξη κεντρικής βάσης δεδομένων δεν εξαιρούνται ούτε τα φυσικά/νομικά πρόσωπα πώλησης των ρευστών αυτών ή μη-ερμητικά σφραγισμένου εξοπλισμού που τα περιέχει, όπου θα πρέπει να τηρούν αρχείο για κάθε πώληση με τις ποσότητες και τον αριθμό πιστοποίησης του κάθε αγοραστή κατ’ ελάχιστο. Κατ’ επέκταση, δεν επιτρέπεται η πώληση φθοριούχων ρευστών του θερμοκηπίου ή μη-ερμητικά σφραγισμένου εξοπλισμού που τα περιέχει χωρίς ο αγοραστής να διαθέτει την κατάλληλη πιστοποίηση, όπως και παλαιότερα.

Ανάκτηση και καταστροφή (άρθρο 8)

Ο παροπλισμός εξοπλισμού που περιέχει φθοριούχα ρευστά του θερμοκηπίου απαιτεί την ανακύκλωση ή ποιοτική αποκατάσταση ή καταστροφή, των ρευστών που ανακτώνται. Πρέπει να τονιστεί ότι η ανακύκλωση των ρευστών κατ’ ελάχιστο είναι απαιτητή πριν αυτά είναι δυνατό να επαναχρησιμοποιηθούν σε άλλο εξοπλισμό.

Πιστοποίηση και κατάρτιση (άρθρο 10)

Τα φυσικά και νομικά πρόσωπα που εκτελούν όλες τις σχετικές εργασίες σε εξοπλισμό που περιέχει ή λειτουργεί με φθοριομένα ψυκτικά ρευστά θα πρέπει να είναι πιστοποιημένα. Τα νέα προγράμματα πιστοποίησης θα καθοριστούν από την ΕΕ με εφαρμοστικό κανονισμό εντός 2 ετών από την δημοσίευση του παρόντος. Σε κάθε περίπτωση, τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν τα πιστοποιητικά που εκδίδονται σε άλλες χώρες μέλη της ΕΕ και δεν περιορίζουν την παροχή υπηρεσίας ή εγκατάστασης λόγω έκδοσης πιστοποιητικού σε άλλη χώρα μέλος.

Η ελάχιστη ύλη  στην οποία θα πιστοποιηθεί ο υποψήφιος για πρακτικές δεξιότητες και θεωρητικές γνώσεις είναι: κανονιστικές διατάξεις και ισχύοντα πρότυπα, πρόληψη εκπομπών, ανάκτηση φθοριούχων αερίων του θερμοκηπίου (HFC & HFO), ασφαλής χειρισμός εξοπλισμού που καλύπτει το πιστοποιητικό, ασφαλής χειρισμός που περιέχει εύφλεκτα ή τοξικά ή υψηλής πίεσης ρευστά, μέτρα βελτίωσης ενεργειακής απόδοσης εξοπλισμού κατά την εγκατάσταση, συντήρηση ή επισκευή.

Τα υφιστάμενα πιστοποιητικά παραμένουν σε ισχύ με τους όρους που έχουν εκδοθεί, αλλά 3 χρόνια από την ισχύ του παρόντος και κάθε 7 χρόνια, τα πιστοποιημένα φυσικά πρόσωπα θα πρέπει να συμμετέχουν σε προγράμματα επανακατάρτισης (όχι πιστοποίησης). Όπως και πριν, οι χώρες μέλη έχουν δικαίωμα σε αυστηρότερα κριτήρια για την κατάρτιση και πιστοποίηση.

Περιορισμοί, απαγορεύσεις και έλεγχος διάθεσης/χρήσης/ποσοστώσεων (άρθρα 11, 13, 16, παράρτημα 7)

Από 1/1/2025 απαγορεύεται η χρήση HFCs με GWP μεγαλύτερο ή ίσο του 2500 για την συντήρηση ή επισκευή οποιουδήποτε ψυκτικού εξοπλισμού. Εξαιρούνται οι στρατιωτικές εφαρμογές και η ψύξη για χώρους/προϊόντα με θερμοκρασία χαμηλότερη των -50oC.

Από 1/1/2026 απαγορεύεται η χρήση HFCs με GWP μεγαλύτερο ή ίσο του 2500 για την συντήρηση ή επισκευή οποιουδήποτε εξοπλισμού κλιματισμού ή αντλίας θερμότητας.

Από 1/1/2032 απαγορεύεται η χρήση HFCs με GWP μεγαλύτερο ή ίσο του 750 και για την συντήρηση ή επισκευή οποιουδήποτε εξοπλισμού ψύξης με εξαίρεση των ψυκτών. Και εδώ εξαιρούνται ξανά οι στρατιωτικές εφαρμογές και η ψύξη για χώρους/προϊόντα με θερμοκρασία χαμηλότερη των -50oC.

Στην περίπτωση που χρησιμοποιηθεί ανακυκλωμένο ή ποιοτικά αποκατεστημένο HFC με GWP μεταξύ 2500 και 750, το οποίο αποδεικνύεται ως τέτοιο με πιστοποιητικά από κατάλληλο φορέα, τότε η επιτρέπεται η συντήρηση/επισκευή του ανωτέρω εξοπλισμού έως την 1/1/2030, ενώ για GWP χαμηλότερο από 750 δεν υπάρχει χρονικός περιορισμός. Εδώ να σημειωθεί ότι ανακτημένο και ανακυκλωμένο HFC από εξοπλισμό μιας επιχείρησης που παροπλίζεται μπορεί να χρησιμοποιηθεί για συντήρηση/επισκευή σε άλλο εξοπλισμό της ίδιας επιχείρησης με την προϋπόθεση ότι αυτό αποδεικνύεται.

Παράλληλα με τις ανωτέρω απαγορεύσεις, οι εισαγωγείς, τεχνικοί αλλά και οι χρήστες εξοπλισμού με οποιοδήποτε HFC θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τον νέο ρυθμό μείωσης των ποσοστώσεων που τις μηδενίζει έως το 2050 καθώς και το γεγονός ότι στις ποσοστώσεις θα συμμετέχουν και προϊόντα φαρμακευτικής χρήσης που προγενέστερα δεν συμμετείχαν.

Ποσότητα αναφοράς (εκκίνησης) για το 2015 (ΕΚ517/2014): 176.700.479 tCO2eq

Εισαγωγές/εξαγωγές, εμπόριο και κατανομή ποσοστώσεων (άρθρα 17, 18, 22, 23)

Με την εισαγωγή του νέου αυτού κανονισμού δύναται να παραχωρείται ποσόστωση σε παραγωγούς/εισαγωγείς μόνο αν έχουν εμπειρία σε εμπορικές δραστηριότητες χημικών προϊόντων ή σε επισκευή εξοπλισμού που καλύπτεται από τον κανονισμό, επί τουλάχιστον 3 συναπτά έτη πριν από την κατανομή των ποσοστώσεων. Επιπλέον, οι παραγωγοί/εισαγωγείς θα πρέπει να προκαταβάλουν το ποσό των 3,00€ ανά τόνο ισοδύναμου CO2 που τους παραχωρείται αλλιώς η ποσόστωση δεν θα εγκρίνεται και θα χάνεται.

Το μέτρο αυτό θα αποτρέψει από τώρα και στο εξής τυχαίες εταιρείες που δεν ασχολούνταν μέχρι στιγμής με το αντικείμενο να παράγουν/εισάγουν φθοριούχα ρευστά, θα αυξήσει τις τιμές των φθοριομένων ρευστών, αλλά και θα αποτρέψει την περαιτέρω κατακερμάτιση της διαθέσιμης ποσόστωσης καθιστώντας την αναποτελεσματική για την λειτουργία της αγοράς.

Απαγορεύσεις διάθεσης εξοπλισμού (παράρτημα 4)

Περιγραφή εξοπλισμού Απαγόρευση διάθεσης
ΓΕΝΙΚΑ
Φιάλες μιας χρήσης για φθοριομένα αέρια του θερμοκηπίου (ΑΘ). 4/7/2007
ΣΤΑΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΨΥΞΗΣ
Ψυγεία και καταψύκτες οικιακού τύπου που περιέχουν φθοριομένα ΑΘ, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας. 1/1/2026
Ψυγεία και καταψύκτες για εμπορική χρήση (αυτόνομες μονάδες) που περιέχουν φθοριομένα ΑΘ με GWP≥150. 1/1/2025
Οποιαδήποτε αυτόνομη ψυκτική μονάδα, εκτός από ψύκτες, που περιέχουν από φθοριομένα ΑΘ με GWP≥150, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας. 1/1/2025
Εξοπλισμός ψύξης, (εκτός από ψύκτες) που περιέχουν/εξαρτώνται από φθοριομένα ΑΘ με GWP≥2500. Εξαιρούνται οι εφαρμογές για -50oC και κάτω. 1/1/2025
που περιέχουν/εξαρτώνται από φθοριομένα ΑΘ με GWP≥150, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας. 1/1/2030
Μηχανοστάσια εμπορικής χρήσης με ψυκτική ισχύ ≥ 40kW που περιέχουν/εξαρτώνται από HFC με GWP≥150, εκτός από το πρωτεύων κύκλωμα σε κλιμακωτά συστήματα όπου μπορούν να χρησιμοποιηθούν φθοριομένα ΑΘ με GWP<1500 1/1/2022
ΨΥΚΤΕΣ
Ψύκτες που περιέχουν / εξαρτώνται από φθοριομένα ΑΘ με GWP≥150 και διαθέτουν ψυκτική ισχύ έως και 12kW, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας. 1/1/2027
και διαθέτουν ψυκτική ισχύ έως και 12kW, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας. 1/1/2032
με GWP≥750 και διαθέτουν ψυκτική ισχύ μεγαλύτερη από 12kW, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας. 1/1/2027
ΣΤΑΤΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ
Αυτόνομος εξοπλισμός κλιματισμού και αντλιών θερμότητας, (εκτός από ψύκτες) Plug-in και μετακινούμενος από τον χρήστη κλιματισμός δωματίου που περιέχει HFC με GWP≥150 1/1/2020
Plug-in δωματίου, monoblock κλιματισμού και λοιποί αυτόνομοι εξοπλισμοί αντλιών θερμότητας με ψυκτική ισχύ έως και 12kW που περιέχουν HFC με GWP≥150, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας οπότε και το όριο γίνεται GWP≥750. 1/1/2027
Plug-in δωματίου, monoblock κλιματισμού και λοιποί αυτόνομοι εξοπλισμοί αντλιών θερμότητας με ψυκτική ισχύ έως και 12kW που περιέχουν φθοριομένα ΑΘ, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας οπότε και το όριο γίνεται GWP≥750. 1/1/2032
ΣΤΑΤΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ
Αυτόνομος εξοπλισμός κλιματισμού και αντλιών θερμότητας, (εκτός από ψύκτες) Monoblock κλιματισμού και λοιποί αυτόνομοι εξοπλισμοί κλιματισμού και αντλιών θερμότητας με ψυκτική ισχύ από 12kW έως και 50kW που περιέχουν φθοριομένα ΑΘ με GWP≥150, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας οπότε και το όριο γίνεται GWP≥750. 1/1/2027
Λοιπές αυτόνομες μονάδες κλιματισμού και αντλιών θερμότητας που περιέχουν φθοριομένα ΑΘ με GWP≥150, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας οπότε και το όριο γίνεται GWP≥750. 1/1/2030
ΣΤΑΤΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ
Μονάδες κλιματισμού και αντλιών θερμότητας Split.

(Περιλαμβάνει αντλίες θερμότητας διπλών αεραγωγών)

Single Split Μονάδες με λιγότερο από 3kg φθοριομένα ΑΘ του Παρ. 1 (HFC) 1/1/2025
Split αέρος-νερού με ψυκτική ισχύ έως και 12kW που περιέχουν φθοριομένα ΑΘ με GWP≥150, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας. 1/1/2027
Split αέρος-αέρος με ψυκτική ισχύ έως και 12kW που περιέχουν φθοριομένα ΑΘ με GWP≥150, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας. 1/1/2029
Split με ψυκτική ισχύ έως και 12kW που περιέχουν φθοριομένα ΑΘ, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας 1/1/2025
ΣΤΑΤΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ
Μονάδες κλιματισμού και αντλιών θερμότητας Split.

(Περιλαμβάνει αντλίες θερμότητας διπλών αεραγωγών)

Split με ψυκτική ισχύ μεγαλύτερη από 12kW με ψυκτική ισχύ έως και 12kW που περιέχουν φθοριομένα ΑΘ με GWP≥750, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας. 1/1/2029
Split με ψυκτική ισχύ μεγαλύτερη από 12kW με ψυκτική ισχύ έως και 12kW που περιέχουν φθοριομένα ΑΘ με GWP≥150, εκτός αν απαιτείται να καλύψουν περιπτώσεις ασφαλείας. 1/1/2033

Κλείνοντας, Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το κείμενο του νέου κανονισμού ξεπερνάει τις 200 σελίδες στην υφιστάμενή του μορφή που σημαίνει πως μια σύντομη περίληψη όπως αυτή είναι αδύνατο να συμπεριλάβει τα πάντα. Υποβολές σε μητρώα, υποχρεώσεις κατασκευαστή, εμπόρου ή χώρας μέλους, ακόμα και της ίδιας της Ε.Ε., είναι μόνο μερικές από τις πληροφορίες που δεν αναφέρονται. Το μόνο σίγουρο είναι πως θα υπάρχει από εδώ και στο εξής ένα σημαντικό κίνημα ενημερώσεων προς κάθε ενδιαφερόμενο με στόχο την γρήγορη και όσο το δυνατό ευκολότερη προσαρμογή της αγοράς στη νέα πραγματικότητα.

 

Πηγές/Βιβλιογραφία

1) Έγκριση κειμένου P9_TA(2024)0002 «Κανονισμός για τα φθοριούχα αέρια» από το Ευρωκοινοβούλιο (https://www.europarl.europa.eu)

2) Κανονισμός 517/2014 (http://eur-lex.europa.eu)