Κλιματικός νόμος

Η νέα μεγάλη πρόκληση για την χώρα μας, την Ευρώπη και γενικά τον κόσμο, είναι η προσαρμογή μας σαν πολίτες και σαν κράτη, στα νέα περιβαλλοντικά δεδομένα που θέτονται λόγω της κλιματικής κρίσης που επηρεάζει παντοιοτρόπως τις ζωές όλων μας.

Γράφει ο Γιώργος Μαρκογιαννάκης, Μηχανολόγος Μηχανικός, MSc,
Ενεργειακός Σύμβουλος, Ενεργειακός Ελεγκτής και Επιθεωρητής Γ’ τάξης.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό εισήχθη στην Ελλάδα ο υπό ψήφιση νέος κλιματικός νόμος σε εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία (Regulation (EU) 2021/1119), που θέτει τις κατευθύνσεις, που υποχρεωτικά θα πρέπει να ακολουθηθούν και να τηρηθούν με “θρησκευτική” ευλάβεια, για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε και να εξαλείψουμε τα αλυσιδωτά προβλήματα που προκαλεί η κλιματική αλλαγή στο περιβάλλον, την οικονομία, την κοινωνία ακόμα και την ασφάλεια των κρατών.

Σκοπός του νέου κλιματικού νόμου, είναι η δημιουργία ενός συνεκτικού πλαισίου για τη βελτίωση της προσαρμοστικής ικανότητας και της κλιματικής ανθεκτικότητας (αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής) της Ελλάδας και τη διασφάλιση της σταδιακής μετάβασης της χώρας, έως το 2050, σε κλιματική ουδετερότητα με τον πλέον περιβαλλοντικά βιώσιμο, κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Οι θεσπιζόμενες πολιτικές και τα μέτρα για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής έχουν ως στόχο τη μείωση των εκπομπών και την αύξηση των απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου (Green House Gases – GHG), διασφαλίζοντας την ασφάλεια δικαίου στους επενδυτές, καθώς και την ομαλή μετάβαση της οικονομίας στην κλιματική ουδετερότητα.

Ταυτόχρονα δημιουργούνται σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης νέων κύκλων οικονομικής δραστηριότητας σε όλους τους τομείς (γεωργική παραγωγή, βιομηχανική και μεταποιητική δραστηριότητα, παραγωγή ενέργειας, διαχείριση/αξιοποίηση απορριμμάτων, κλπ.) , στην έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη, στις νέες τεχνολογίες (έξυπνα δίκτυα, IoT, κλπ.) και σε νέα οικονομικά προϊόντα (carbon credits) και υπηρεσίες και σε πολλά άλλα. Ταυτόχρονα αναπτύσσονται νέα οικονομικά μοντέλα βασισμένα στις αρχές της κυκλικής οικονομία, της οικονομικής και κοινωνικής συνεργατικότητας (π.χ. Ενεργειακές Κοινότητες) και πολλά άλλα. Όλα αυτά, με την ενεργοποίηση και την αξιοποίηση πολλαπλών χρηματοδοτικών εργαλείων (ΕΣΠΑ, διαρθρωτικά ταμεία, κλπ.) θα συμβάλουν και στην μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων για την υλοποίηση επενδύσεων στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης, όπως ακριβώς έχει γίνει για παράδειγμα τα προηγούμενα χρόνια στους τομείς της Εξοικονόμησης και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

Προκειμένου να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος για κλιματική ουδετερότητα,ορίζονται ως ενδιάμεσοι κλιματικοί στόχοι για τα έτη 2030 και 2040, η μείωση των καθαρών ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου GHG, κατά τουλάχιστον πενήντα πέντε τοις εκατό (55%) και ογδόντα τοις εκατό (80%), αντίστοιχα, σε σύγκριση με τα επίπεδα του έτους 1990. Για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθορίζεται νέος στόχος για το 2030, για χρήση ενέργειας κατά 40% (από 32%) από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως το 2030 και ενίσχυση των κριτηρίων βιωσιμότητας της βιοενέργειας (Fitfor 55). Στον νέο νόμο, σαν αέρια του θερμοκηπίου (GHG) ορίζονται τα: διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4), το υποξείδιο του αζώτου (N2O), οι υδρο-φθοράνθρακες (HFCs), οι υπερ-φθοράνθρακες (PFCs), το εξα-φθοριούχο θείο (SF6) και άλλα αέρια συστατικά της ατμόσφαιρας, τόσο φυσικά, όσο και ανθρωπογενή, τα οποία απορροφούν και επανεκπέμπουν υπέρυθρη ακτινοβολία.

 

Σημειώνεται ότι η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) στην ειδική έκθεσή της για το 2019 (IPCC 2019) επισημαίνει τις σημαντικές εκπομπές που προέρχονται απότους τομείς της γεωργίας, της δασοκομίας και άλλων χρήσεων γης και από την κτηνοτροφία ειδικότερα, οι οποίοι παράγουν σχεδόν το 15% των παγκόσμιων ανθρωπογενών αερίων του θερμοκηπίου εκπομπών, με τα βοοειδή να συνεισφέρουν σχεδόν το 10% αυτών. Τα τρία κύρια αέρια του θερμοκηπίου που εκπέμπονται από τα κτηνοτροφικά συστήματα είναι το μεθάνιο (CH4), το οξείδιο του αζώτου (N2O) και το διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Το μεθάνιο αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό στόχο, καθώς είναι ένα εξαιρετικά ισχυρό (αν και βραχύβιο) αέριο του θερμοκηπίου, και έτσι στον αγώνα για τη διαχείριση του υπερθέρμανσης του πλανήτη, η μείωση των εκπομπών μεθανίου μπορεί να αποδώσει γρήγορα.

Κανονισμός FGas

Στον νέο κλιματικό νόμο, δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στα φθοριούχα αέρια (F-Gases) που αποτελούν μια οικογένεια από τεχνητά αέρια που χρησιμοποιούνται σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών, κυρίως στους τομείς της ψύξης και του κλιματισμού. Τα φθοριούχα αέρια, μαζί με το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4) και το πρωτοξείδιο του αζώτου (N2O), αποτελούν την ομάδα αερίων γνωστών ως «αέρια του θερμοκηπίου» οι εκπομπές των οποίων ελέγχονται από το Πρωτόκολλο του Κιότο στα πλαίσια της Σύμβασης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή.

Ο Ευρωπαϊκός κανονισμός, γνωστός ως κανονισμός Φθοριούχων Αερίων (FGas–Ε.Κ 517/2014) τέθηκε σε εφαρμογή την 01/01/2015.

Προέβλεπε τη σταδιακή μείωση των φθοριούχων ψυκτικών αερίων θερμοκηπίου με υψηλό δυναμικό θέρμανσης του πλανήτη (GWP) και την αντικατάστασή τους με πιο φιλικά προς το περιβάλλον αερίων.Για να μην υπερβαίνεται το ετήσιο όριο HFC για ένα δεδομένο έτος, ο κανονισμός για ταφθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου καθορίζει ένα σύστημα ποσοστώσεων, με το οποίο, θα μειώνεται σταδιακά κάθε έτος η χρήση τους, και θα φθάσουν το 2030 στο 21% του ποσού που πωλούνταν το 2015. Επίσης, ο κανονισμός απαγορεύει τα συστήματα HFC σε ερμητικά σφραγισμένα συστήματα οικιακών και εμπορικών εφαρμογών, όπως ψυγεία, καταψύκτες και κινητά συστήματα κλιματισμού.

Το δυναμικό θέρμανσης του πλανήτη (ΔΘΠ) ή Global Warming Potential (GWP), είναι η θερμότητα που απορροφάται από οποιοδήποτε αέριο του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα ως πολλαπλάσιο της θερμότητας που θα απορροφούσε η ίδια μάζα διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Το GWP είναι 1 για το CO2. Για άλλα αέρια εξαρτάται από το αέριο και το χρονικό πλαίσιο.

Οι κλιματικές επιπτώσεις των ψυκτικών αερίων εκφράζονται ως το δυναμικό υπερθέρμανσης της ατμόσφαιρας. Το GWP εκφράζει πόσο περισσότερο ένα αέριο επιδρά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, σε σχέση με το διοξείδιο του άνθρακα (CO2, GWP = 1). Οι τιμές GWP των διαφόρων ψυκτικών HFCs και HCFCs, είναι γενικά της τάξης των χιλιάδων μονάδων. Αντίθετα, οι τιμές GWP των φιλικών προς το περιβάλλον εναλλακτικών λύσεων είναι πολύ χαμηλότερες (Γράφημα 4).

Στον κανονισμό FGas, προτείνονται σαν εναλλακτικές λύσεις: φυσικά ψυκτικά μέσα, HFCs με χαμηλότερο GWP, όπως το R32, Υδροφθορολεφίνες (HFO), μείγματα HFC-HFO. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα εναλλακτικών ψυκτικών ρευστών (ανάλογα με το είδος του συστήματος) είναι τα παρακάτω.

• Κεντρικά συστήματα-φυσικά ψυκτικά μέσα: R290-R717-R744.
•  Κεντρικά συστήματα-μείγμα HFC&HFO: R448A-R449A
• Μονάδες συμπύκνωσης-φυσικά ψυκτικά μέσα: R290-R717-R744
• Μονάδες συμπύκνωσης-μείγμα HFC&HFO: R448A-R449A-R454C-R513A
• Βιομηχανική ψύξη- φυσικά ψυκτικά μέσα: R290-R717-R744-R1270
• Βιομηχανική ψύξη- μείγμα HFC&HFO: R449A-R450A-R513A
• Βιομηχανική ψύξη- HFO: R1233zd-R1234ze
• Οικιακή ψύξη-φυσικά ψυκτικά μέσα (ανάλογα το είδος της ψυκτικής μονάδας): R290-R744
• Οικιακή ψύξη-HFCs:R32
• Οικιακή ψύξη-μείγμα HFC&HFO (ανάλογα το είδος της ψυκτικής μονάδας): R455A-R513A-R454C
• Οικιακή ψύξη- HFO: R1234yf-R1234ze- R1233zd

Πηγή: https://ec.europa.eu/clima/eu-action/fluorinated-greenhouse-gases/climate-friendly-alternatives-hfcs_en#ecl-inpage-1487

Βασικές κατευθύνσεις

Οι βασικές κατευθύνσεις του νέου κλιματικού νόμου, για την επίτευξη των στόχων του, περιγραφικά μπορούμε να πούμε ότι αφορούν στην ανάλυση των στόχων και κατευθυντήριων αρχών της στρατηγικής στην εκτίμηση των αναμενόμενων στη χώρα κλιματικών μεταβολών, στην ανάλυση τρωτότητας οικονομικών τομέων και κοινωνικών δραστηριοτήτων καθώς και της βιωσιμότητας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, κυρίως σε εθνικό επίπεδο με παράλληλο, κατ’ αρχήν, προσδιορισμό του οικονομικού μεγέθους των εν λόγω επιπτώσεων, προσδιορισμός των τομέων προτεραιότητας που χρήζουν μέτρων προσαρμογής για την κλιματική αλλαγή, με βάση την ανάλυση τρωτότητας. Οι τομείς προτεραιότητας περιλαμβάνουν, ιδίως, την υγεία, τον τουρισμό, τη γεωργία και κτηνοτροφία, τη δασοπονία, την ενέργεια, την ασφάλιση, τις υποδομές και τις μεταφορές, το δομημένο περιβάλλον, την προστασία της βιοποικιλότητας, των οικοσυστημάτων, των υδάτινων πόρων και των παράκτιων ζωνών, καθώς και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενσωμάτωση πολιτικών προσαρμογής σε ευρύτερες πολιτικές και προτάσεις για δράσεις ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και έρευνας.

Υποχρεώσεις εισηγμένων επιχειρήσεων

Σύμφωνα με το άρθρο 17 του νέου κλιματικού νόμου,έως την 31η Μαρτίου 2023, οι εταιρείες οι οποίες είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο, τα πιστωτικά ιδρύματα, οιασφαλιστικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις επενδύσεων, επιχειρήσεις σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης,εταιρίες ταχυμεταφορών, επιχειρήσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, αλυσίδες καταστημάτων λιανεμπορίου που απασχολούν πάνω από πεντακόσιους (500) εργαζόμενους καιεπιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών εφοδιαστικής αλυσίδας, υποβάλλουν σε δημόσια προσβάσιμη ηλεκτρονική βάση δεδομένων που υλοποιεί και λειτουργεί ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) έκθεση σχετικά με το ανθρακικό τους αποτύπωμα για το έτος αναφοράς 2022. Στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται εθελοντικοί στόχοι και δράσεις μείωσης των εκπομπών. Η έκθεση επικαιροποιείται και επαληθεύεται ετησίως.

Η ευθύνη για τα στοιχεία και τις πληροφορίες της έκθεσης εκπομπών GHG, είναι αποκλειστική ευθύνη της επιχείρησης. Η έκθεση επαληθεύεται από πιστοποιημένο φορέα που διενεργεί δειγματοληπτικό έλεγχο στοιχείων και δεδομένων, με την χρήση κατάλληλων διαδικασιών και συστημάτων, με σκοπό της επαλήθευση της έκθεσης εκπομπών της επιχείρησης. Η σύνταξη της έκθεσης βασίζεται στην ποσοτικοποίηση, παρακολούθηση, έκθεση και επαλήθευση των εκπομπών και της μείωσης εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου ή / και των απομακρύνσεων των αερίων του θερμοκηπίου.

Επίσης μία άλλη υποχρέωση που έχουν οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι η διενέργεια και υποβολή έκθεσης Ενεργειακού Ελέγχου από πιστοποιημένο Ενεργειακό Ελεγκτή, στα πλαίσια της εφαρμογής του ν.4342/2015, με τον οποίο εναρμονίζεται η ελληνική νομοθεσία με την Οδηγία 2012/27/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ενεργειακή απόδοση. Η διαδικασία διεξαγωγής του πρώτου ενεργειακού ελέγχου των υπόχρεων επιχειρήσεων έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί έως τις 31.12.2018 με την καταχώριση της σχετικής έκθεσης αποτελεσμάτων.

Σημειώνεται ότι ασχέτως της υποχρέωσης διενέργειας Ενεργειακού Ελέγχου, η διαδικασία αυτή είναι εξαιρετικά χρήσιμη για όλες τις επιχειρήσεις και οργανισμούς γιατί, μέσω αυτής, προσδιορίζεται και χαρακτηρίζεται το ενεργειακό, και κατ’ επέκταση το περιβαλλοντικό, αποτύπωμά και η ενεργειακή αποδοτικότητα τους. Με βάση αυτή τη διαδικασία προσδιορίζονται και οι τομείς παρεμβάσεων με σκοπό την Εξοικονόμηση Ενέργειας και χρημάτων καθώς και η περιστολή των εκπομπών CO2.
Υπόχρεες επιχειρήσεις του νόμου για να υποβληθούν σε ενεργειακό έλεγχο, είναι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα που:

α) απασχολούν περισσότερους από 250 εργαζόμενους, ή

β) απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζόμενους, αλλά ο ετήσιος κύκλος εργασιών τους υπερβαίνει τα 50 εκατομμύρια ευρώ και το σύνολο του ετήσιου ισολογισμού τους υπερβαίνει τα 43 εκατομμύρια ευρώ.

Οι επιχειρήσεις που δεν είναι ΜΜΕ υποχρεούνται, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, να υποβάλλονται σε επαναλαμβανόμενους ενεργειακούς ελέγχους, τουλάχιστον κάθε 4 χρόνια με ανεξάρτητο και οικονομικώς αποδοτικό τρόπο. Ο ενεργειακός έλεγχος περιλαμβάνει:

1.Διενέργεια ενεργειακού ελέγχου από ελεγκτή του Μητρώου Ενεργειακών Ελεγκτών

2.Σύνταξη Έκθεσης Αποτελεσμάτων Ενεργειακού Ελέγχου από τον Ελεγκτή.

Με τη διενέργεια Ενεργειακών Ελέγχων ή και την εφαρμογή του προτύπου ISO 50001 για την ενεργειακή διαχείριση από πιστοποιημένους Ενεργειακούς Ελεγκτές και Ενεργειακούς Συμβούλους πραγματοποιείται και συστηματοποιείται η συλλογή όλων των σχετικών πρωτογενών δεδομένων τα οποία και αποτελούν τη βάση για την έκθεση εκπομπών σχετικά με το ανθρακικό αποτύπωμα μίας επιχείρησης.

Τοπική Αυτοδιοίκηση

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει προεξέχοντα ρόλο για την επίτευξη των στόχων που τίθενται στη σχετική Εθνική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος, την ενεργειακή ασφάλεια, την δίκαιη μετάβαση της οικονομίας στη νέα εποχή και στην κοινωνική συνοχή. Ο λόγος είναι ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι η πλησιέστερη δημόσια οργανωτική δομή στον πολίτη και σε όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες εντός των ορίων των Δήμων και επομένως έχει άμεση φυσική σχέση με τις πηγές και με τις καταβόθρες των αερίων του θερμοκηπίου.

Έως την 1η Ιανουαρίου 2023, κάθε Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) Α΄ βαθμού θα καταρτίζει Δημοτικό Σχέδιο Μείωσης Εκπομπών (ΔηΣΜΕ). Το ΔηΣΜΕ διερευνά, προσδιορίζει και ιεραρχεί τεκμηριωμένα τα απαραίτητα μέτρα και τις δράσεις για τη μείωση των εκπομπών του οικείου ΟΤΑ, είναι συμβατό με τους στόχους και τις πολιτικές του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (Ε.Σ.Ε.Κ.), του άρθρου 3 του Κανονισμού (ΕΕ) 2018/1099 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Δεκεμβρίου 2018 (L 328), και αναθεωρείται τουλάχιστον ανά πενταετία. Ειδικότερα, περιλαμβάνει απογραφή και στόχους μείωσης εκπομπών για τα κτίρια, τον εξοπλισμό και τις υποδομές που καταναλώνουν ενέργεια, που χρησιμοποιούνται από τους ΟΤΑ Α’ βαθμού, καθώς και τα νομικά πρόσωπα που εποπτεύονται από αυτούς.

Το ΔηΣΜΕ θα πρέπει να περιλαμβάνει μια αναλυτική απογραφή, με έτος βάσης το 2019, των ενεργειακών καταναλώσεων και των εκπομπών για τα κτίρια, τις κοινωφελείς εγκαταστάσεις, ιδίως για θέματα αθλητισμού, πολιτισμού, φωτισμού δημοτικών οδών και κοινόχρηστων χώρων, δημοτικών εγκαταστάσεων ύδρευσης, αποχέτευσης, άρδευσης και δημοτικών οχημάτων, και θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του το Σχέδιο Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΣΕΑΚ) της παρ. 12 του άρθρου 7 του ν. 4342/2015 (Α’ 143) και να θέτει στόχο μείωσης εκπομπών κατ’ ελάχιστον δέκα τοις εκατό (10%) για το έτος 2025 και τριάντα τοις εκατό (30%) για το έτος 2030, σε σύγκριση με το έτος βάσης 2019.

Το Πρωτόκολλο GHG θεσπίζει ολοκληρωμένα παγκόσμια τυποποιημένα πλαίσια για τη μέτρηση και διαχείριση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) από τις δραστηριότητες του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, τις Αλυσίδες Αξίας – Value Chains (Η αλυσίδα αξίας είναι μια έννοια που περιγράφει την πλήρη αλυσίδα των δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης για τη δημιουργία ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας) και τις δράσεις μετριασμού της κλιματικής αλλαγής.

Ο τρόπος απογραφής και η κατηγοριοποίηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου περιγράφονται στα Scope(πεδία εφαρμογής) 1, 2 και 3 του GHG Protocol (Πρωτόκολλο Αερίων του Θερμοκηπίου) παρακάτω.

Scope 1, 2 και 3

Oι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μιας επιχείρησης/οργανισμού ταξινομούνται σε τρία πεδία. Τα πεδία εφαρμογής 1 και 2 (Scope 1 και 2), είναι υποχρεωτικά προς αναφορά, ενώ το πεδίο 3 (scope 3) είναι προαιρετικό και το πιο δύσκολο στην παρακολούθηση. Στο πεδίο εφαρμογής 1 περιλαμβάνονται οι άμεσες, οι διαφυγόντες και οι εκπομπές διεργασιών. Στο πεδίο 2 περιλαμβάνονται οι έμμεσες εκπομπές και στο πεδίο 3 οι έμμεσες εκπομπές που δεν περιλαμβάνονται στο πεδίο 2. Ωστόσο, οι εταιρείες που καταφέρνουν να υποβάλλουν εκθέσεις και για τα τρία πεδία θα αποκτήσουν βιώσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Πεδίο εφαρμογής 1 (Scope 1)

Άμεσες εκπομπές είναι οι εκπομπές από πόρους που ανήκουν και ελέγχονται από την επιχείρηση. Με άλλα λόγια, οι εκπομπές που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα ως άμεσο αποτέλεσμα ενός συνόλου δραστηριοτήτων, σε επίπεδο επιχείρησης. Χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες: Σταθερή καύση (π.χ. καύσιμα, πηγές θέρμανσης). Όλα τα καύσιμα που παράγουν εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής 1. Στη συνέχεια, η κινητή καύση είναι όλα τα οχήματα που ανήκουν ή ελέγχονται από μια επιχείρηση και καίνε καύσιμα (π.χ. αυτοκίνητα, μικρά φορτηγά, μεγάλα φορτηγά). Η αυξανόμενη χρήση «ηλεκτρικών» οχημάτων (EVs), σημαίνει ότι ορισμένοι από τους στόλους των οργανισμών θα μπορούσαν να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής 2 εκπομπών.

Διαφυγόντες εκπομπές είναι οι διαρροές από αέρια του θερμοκηπίου (π.χ. ψυγεία, μονάδες κλιματισμού). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα ψυκτικά αέρια είναι χίλιες φορές πιο επικίνδυνα από τις εκπομπές CO2. Οι εταιρείες ενθαρρύνονται να αναφέρουν αυτές τις εκπομπές.

Εκπομπές διεργασιών είναι οι εκπομπές που απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια βιομηχανικών διεργασιών, καθώς και κατά την επιτόπια παραγωγή (π.χ. παραγωγή CO2 κατά την παραγωγή τσιμέντου, καπνοί εργοστασίων, χημικά).

Πεδίο εφαρμογής 2 (Scope2)

Έμμεσες εκπομπές, είναι οι εκπομπές από την παραγωγή αγορασμένης ενέργειας, από πάροχο κοινής ωφέλειας. Με άλλα λόγια, όλες οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα, από την κατανάλωση αγοραζόμενης ηλεκτρικής ενέργειας, ατμού, θερμότητας και ψύξης.

Πεδίο εφαρμογής 3 (Scope 3)

Έμμεσες εκπομπέςπου δεν περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής 2, οι οποίες συμβαίνουν στην αλυσίδα της επιχειρηματικής οικονομικής δραστηριότητας συμπεριλαμβανομένων τόσο των «ενεργητικών» εκπομπών (π.χ. τα εταιρικά ταξίδια, η μετακίνηση των εργαζομένων προς και από την εργασία τους, η παραγωγή αποβλήτων που απελευθερώνουν μεθάνιο και οξείδιο του αζώτου, που προκαλούν μεγαλύτερη βλάβη από το διοξείδιο του άνθρακα), η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών που καταναλώνονται στην επιχείρηση,όσο και των «παθητικών» εκπομπών (π.χ. οι επενδύσεις περιλαμβάνονται σε μεγάλο βαθμό για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα franchises θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται για τις εκπομπές από τις δραστηριότητες τους αφού τελούν υπό τον έλεγχό της μητρικής εταιρείας). Με άλλα λόγια, οι εκπομπές συνδέονται με τις οικονομικές δραστηριότητες της επιχείρησης. (Βλέπε Γράφημα 1)

Οι εκπομπές του πεδίου 3 αποτελούν το «ιερό δισκοπότηρο των εκπομπών». Για παράδειγμα, η Kraft Foods ανέφερε ότι το 90% των συνολικών εκπομπών της, εμπίπτει στην αλυσίδα οικονομικών δραστηριοτήτων.

(πηγή: https://plana.earth/academy/what-are-scope-1-2-3-emissions/)

Έκθεση εκπομπών GHG

Οι εκθέσεις συντάσσονται σύμφωνα με το GHG protocol και το σχετικό διεθνές πρότυπο πιστοποίησης ISO 14064, που περιέχει τις απαιτήσεις για τη μείωση ή την αφαίρεση αερίων του θερμοκηπίου.

Το ISO 14064 είναι ένα πρότυπο μέτρησης, επαλήθευσης και αναφοράς αερίων του θερμοκηπίου κατά της αλλαγής του κλίματος. Το ISO 14064 είναι ένα εθελοντικό πρότυπο πιστοποίησης και εφαρμόζεται σε όλες ανεξαιρέτως τις επιχειρήσεις, οι οποίες στοχεύουν στην καλύτερη παρακολούθηση και μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, που σαν αποτέλεσμα έχει τη βελτίωση του ανθρακικού αποτυπώματός τους. Περιλαμβάνει ακόμα τις απαιτήσεις αλλά και την σχετική καθοδήγηση για την διαχείριση της ποιότητας της απογραφής κατανάλωσης και εκπομπών, για την υποβολή των σχετικών εκθέσεων, για την διενέργεια εσωτερικού ελέγχου και τις αρμοδιότητες του οργανισμού/φορέα που είναι υπεύθυνος για την επαλήθευση των δραστηριοτήτων. Επίσης, περιλαμβάνει απαιτήσεις για τον σχεδιασμό ενός έργου (GHG), τον προσδιορισμό και την επιλογή πηγών, καταβόθρων και δεξαμενών (GHG) που σχετίζονται με το έργο και το βασικό σενάριο, την παρακολούθηση, την ποσοτικοποίηση, την τεκμηρίωση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την απόδοση του έργου (GHG) και τη διαχείριση της ποιότητας των δεδομένων.

Οφέλη από την πιστοποίηση ISO 14064.

Η επιχείρηση που θα αποφασίσει μετά την έκθεση εκπομπών, να υλοποιήσει τις προτεινόμενες δράσεις και έργα που την αφορούν, αποκομίζει πλεονεκτήματα, όπως την εξοικονόμηση κεφαλαίων από την μείωση της καταναλισκόμενης ενέργειας και του νερού, βελτίωση του εταιρικού της περιβάλλοντος, προσαρμογή της επιχείρησης για να ανταπεξέλθει στο νέο οικονομικό περιβάλλον που καθορίζεται από τον περιορισμό των GHG, σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον αναπτυσσόμενο κλάδο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, δημιουργία της απαραίτητης περιβαλλοντικής συνειδητοποίησης στο εσωτερικό της επιχείρησης, βελτίωση της εταιρικής εικόνας με την ανάδειξη της εταιρικής υπευθυνότητας με τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος της που μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μέσο προβολής και προώθησης της επιχείρησης.

Σχέδιο Δράσης για την Βιώσιμη Ενέργεια και το Κλίμα (ΣΔΑΕΚ)

Σημαντικό εργαλείο στην προσπάθεια μείωσης των εκπομπών GHG, είναι το αποκαλούμενο Σχέδιο Δράσης για τη Βιώσιμη Ενέργεια και το Κλίμα (ΣΔΑΕΚ) το οποίο εφαρμόζεται κυρίως μέσα από το Σύμφωνο των Δημάρχων, και είναι το βασικό εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιήσει μια επιχείρηση ή ένας φορέας (π.χ. Δήμος), για να πετύχει τις δεσμεύσεις του για την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) έως το 2030, που απορρέουν από το νέο κλιματικό νόμο και τις αποφάσεις της Ε.Ε (Green Act, REDII, EPBD, FGas, Reach, Ecodesign), εφαρμόζοντας παράλληλα τις προτάσεις δράσεων που περιέχονται στη δέσμη δράσεων Fitfor55.

Fitfor55. Συνοπτικά, η δέσμη Fitfor55 περιλαμβάνει δώδεκα νομοθετικές προτάσεις για την αναθεώρηση ολόκληρου του πλαισίου της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030, συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας για την κατανομή των προσπαθειών, τη χρήση γης και τη δασοκομία, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση, τα πρότυπα εκπομπών για τα νέα αυτοκίνητα και τα φορτηγά και την οδηγία για τη φορολογία της ενέργειας. Η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση του συστήματος εμπορίας εκπομπών (ETS), την επέκτασή του στον τομέα της ναυτιλίας και τη μείωση με την πάροδο του χρόνου των δωρεάν δικαιωμάτων που κατανέμονται στις αεροπορικές εταιρείες.

Όπως αναφέρεται και στα κείμενα του Συμφώνου των Δημάρχων, η ανάπτυξη του ΣΔΑΕΚ βασίζεται κυρίως στα πορίσματα της Απογραφής Βασικών Εκπομπών (ΑΒΕ ή Baseline Emission Inventory – BEI) και της Αξιολόγησης Κινδύνων και Τρωτότητας – ΑΚΤ από την κλιματική αλλαγή ή Risk and Vulnerability Assessment – RVA.

Μέσω της ανάπτυξης του ΑΒΕ, μία επιχείρηση/φορέας είναι σε θέση να αναπτύξει μια καταγραφή/επισκόπηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) και να καθορίσει τις κατάλληλες στρατηγικές για την επίτευξη του στόχου μείωσης τους.

Ομοίως, η ΑΚΤ προσδιορίζει τους πιο σημαντικούς κλιματικούς κινδύνους και τις ευπάθειες που επηρεάζουν την επιχείρηση/φορέα, διευκολύνοντας τη διαδικασία αντιμετώπισης των εν λόγω κινδύνων μέσω της ανάπτυξης μιας στρατηγικής προσαρμογής και του προσδιορισμού των κατάλληλων δράσεων προσαρμογής. Μέσω του συνδυασμού αυτών των πτυχών, το ΣΔΑΕΚ καθορίζει συγκεκριμένα μέτρα, με χρονοδιαγράμματα και ανατιθέμενες αρμοδιότητες, μετατρέποντας τη μακροπρόθεσμη στρατηγική σε δράση.
Τα πιο κρίσιμα στοιχεία που θα πρέπει να περιληφθούν στο σχέδιο δράσης, αφορούν κυρίως στην περιβαλλοντική συμμόρφωση του φορέα/επιχείρησης (νομική, οικονομική, κοινωνική, κανονιστική, ευαισθητοποίηση), τον καθορισμό των επιχειρηματικών στόχων, το σχεδιασμό της απογραφής ρύπων, το σαφή καθορισμό των οργανωτικών και επιχειρησιακών ορίων, τον προσδιορισμό την μέτρηση και παρακολούθηση των ενεργειακών καταναλώσεων και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε βάθος χρόνου, την διαχείριση και εξασφάλιση των προτύπων ποιότητας, την μέτρηση και καταγραφή για τις επιδιωκόμενες μειώσεις της ενεργειακής κατανάλωσης και των αερίων του θερμοκηπίου, την υποβολή εκθέσεων για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και διαπραγμάτευση στην αγορά των αντισταθμιστικών δικαιωμάτων άνθρακα (Carbon Credits).

Carbon Credit, είναι γενικός όρος για κάθε πιστοποιητικό ή άδεια που αντιπροσωπεύει το δικαίωμα εκπομπής ενός τόνου διοξειδίου του άνθρακα CO2 ή της ισοδύναμης ποσότητας ενός άλλου αερίου του θερμοκηπίου, που δεσμεύεται ή αποφεύγεται με τη εφαρμογή των μέτρων του σχεδίου δράσης, και είναι διαπραγματεύσιμο αγαθό στην παγκόσμια αγορά δικαιωμάτων άνθρακα.

Οι επιχειρήσεις που θέλουν να ανήκουν στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο «πράσινο» μέλλον θα πρέπει να αναπτύξουν ένα όραμα, που θα θέτει στόχους για το κλίμα και την ενέργεια και το οποίο όραμα θα αποτελέσει την κατευθυντήρια αρχή των εργασιών του ΣΔΑΕΚ. Θα υποδεικνύει την κατεύθυνση προς την οποία θέλει να κινηθεί ο φορέας/επιχείρηση. Η σύγκριση μεταξύ του οράματος και της τρέχουσας κατάστασης του φορέα/επιχείρηση αποτελεί τη βάση για τον προσδιορισμό των δράσεων και της ανάπτυξης που απαιτούνται για την επίτευξη των επιθυμητών στόχων.

Βασικός στόχος ενός ΣΔΑΕΚ, πρέπει να είναι η επίτευξη ουδέτερου ή αρνητικού ισοζυγίου του άνθρακα, συγκρίνοντας την προηγούμενη κατάσταση (με θετικό αποτύπωμα άνθρακα) έναντι της κατάστασης μετά την εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων, για την μείωση του αποτυπώματος του φορέα/επιχείρησης, αλλαγή των πρακτικών τους, και διαπραγματεύσεις των αντισταθμιστικών δικαιωμάτων του άνθρακα. Η επίτευξη του στόχου πρέπει και μπορεί να γίνει με όρους οικονομικής αποδοτικότητας μετατρέποντας το «πρόβλημα» σε «ευκαιρία».

Αφού το όραμα είναι καλά εδραιωμένο, είναι απαραίτητο να μεταφραστεί σε πιο συγκεκριμένους σκοπούς και στόχους, πάνω στους οποίους ο φορέας/επιχείρηση σκοπεύει να αναλάβει δράση. Αυτοί οι στόχοι και οι σκοποί θα πρέπει να βασίζονται στους δείκτες που επιλέχθηκαν κατά την Ανασκόπηση της Γραμμής Βάσης (Αποτύπωση και περιγραφή της τρέχουσας κατάστασης του φορέα/επιχείρησης που αφορά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου). Οι εν λόγω στόχοι και σκοποί θα πρέπει να είναι «SMART», δηλαδή εξειδικευμένοι στον τομέα εφαρμογής τους, μετρήσιμοι με νέα «έξυπνα συστήματα – smart systems» που αποφέρουν πολλαπλά οφέλη-μεσοπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα-στον φορέα/επιχείρηση και πρέπει να είναι απόλυτα εφικτοί και ρεαλιστικοί βασιζόμενοι στις μετρήσεις των «έξυπνων συστημάτων–smart systems», αλλά και μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο. Τα έξυπνα συστήματα δεν συνεισφέρουν μόνο στην μέτρηση και την καταγραφή αλλά και στην ανάλυση αυτών και την ανάληψη δράσεων βελτιστοποίησης των ελεγχόμενων συστημάτων (π.χ. Building Energy Management Systems, Smart Cities, Smart Forestry, Smart Agriculture, κλπ.).

Στόχοι και βασικές εκπομπές

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, ένα από τα βασικά βήματα για την υλοποίηση του οράματος της κάθε φορέα/επιχείρησης, είναι η Ανασκόπηση της Γραμμής Βάσης, η οποία για να είναι πλήρης, απόλυτα μετρήσιμη και επαληθεύσιμη με την πάροδο συγκεκριμένου χρόνου, πρέπει να περιλαμβάνει τον προσδιορισμό των σημαντικότερων δεικτών όπως, την κατανάλωση ενέργειας, τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου GHG και τις τάσεις εξέλιξης αυτών, των σημαντικότερων πηγών ενέργειας, τον δείκτη καθορισμού των σημαντικότερων πηγών ενέργειας και των παραγόντων που επηρεάζουν την κατανάλωση ενέργειας.

Επιπλέον στην γραμμή βάσης θα πρέπει να περιληφθούν και να αποτυπωθούν οι προσπάθειες που έχουν ήδη καταβληθεί από τον φορέα/επιχείρηση, όσον αφορά στη διαχείριση της ενέργειας και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου GHG και τα αποτελέσματα που έχουν παραχθεί, τα τυχόν εμπόδια που υπήρχαν ή εξακολουθούν να υπάρχουν.
Σημειώνεται ότι οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί που πραγματοποιούν Ενεργειακούς Ελέγχους ή εφαρμόζουν σύστημα πιστοποίησης ISO 50001 πλεονεκτούν έναντι της διαδικασίας καθότι στους Ενεργειακούς Ελέγχους συλλέγονται συστηματικά όλα τα απαραίτητα ενεργειακά δεδομένα, υπολογίζονται οι εκπομπές CO2 και προσδιορίζονται οι τομείς δράσεις για την περιστολή τους.
Απαραίτητα επιπλέον βήματα που δεν θα πρέπει να παραλειφθούν αλλά να γίνουν από τα πιο βασικά για την επίτευξη του οράματος, είναι η ευαισθητοποίηση της διοίκησης, των εργαζομένων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών όσον αφορά στην εξοικονόμηση ενέργειας και την προστασία του κλίματος, να γίνει συλλογή των βασικών δεδομένων, με τον καθορισμό δεικτών και τη συλλογή ποιοτικών πληροφοριών. Επίσης να γίνει και να καταγραφεί η απογραφή των βασικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου GHG, με βάση τα ενεργειακά δεδομένα και την ανάλυση τους, να υπάρξει συστηματική και εντατική παρακολούθηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου GHG με την πάροδο του χρόνου και τέλος να χρησιμοποιηθούν τα έξυπνα συστήματα smart systems (smart metering, πλατφόρμες, IoT, Blockchain) για την μέτρηση ανάλυση και οπτικοποίηση των δεδομένων.

Έξυπνα Συστήματα Μέτρησης – Smart Systems

Smart Metering

Η έξυπνη μέτρηση είναι η παρακολούθηση της κατανάλωσης πόρων, όπως η ενέργεια, το νερό, το φυσικό αέριο κ.λπ., μέσω σύγχρονων συσκευών μέτρησης που συνδέονται στο διαδίκτυο μέσω της τεχνολογίας IoT. Βασίζεται σε έξυπνους μετρητές, οι οποίοι συλλέγουν δεδομένα κατανάλωσης και τα αποστέλλουν σε έναν κεντρικό διακομιστή για επεξεργασία. Η έξυπνη μέτρηση αποτελεί την κύρια πρωτοβουλία για την εκπλήρωση των στόχων ενός φορέα/επιχείρησης. Τα έξυπνα δίκτυα επιλύουν κρίσιμα προβλήματα όπως η κατανάλωση ενέργειας και η διαχείριση της ειδικά στις ώρες αιχμής, επιτρέπει στους χρήστες την απομακρυσμένη παρακολούθηση και τον απομακρυσμένο έλεγχο στα συστήματα διαχείρισης της ενέργειας, του νερού κλπ., παρέχει μέτρηση της καταναλισκόμενης ενέργειας, κλπ., των ποσοστών ζήτησης ισχύος και της ποιότητας ισχύος ολόκληρου του δικτύου. Τα τυπικά χαρακτηριστικό μιας εφαρμογής έξυπνης μέτρησης είναι η αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ δικτύου και έξυπνου μετρητή με δυνατότητα καταγραφής δεδομένων σε διαστήματα 10-60 λεπτών, η καθημερινή μετάδοση δεδομένων στο κέντρο παρακολούθησης, ο ενσωματωμένος διακόπτης απομακρυσμένης αποσύνδεσης, η δυνατότητα αποθήκευσης δεδομένων για διακοπές ρεύματος, οι τιμές τάσης και ρεύματος και η ασφαλής υποδομή επικοινωνίας δεδομένων. Επίσης μπορεί να εφαρμοστεί σε δύο πολύ κρίσιμα πεδία που αφορούν στην βιωσιμότητα της Γης, δηλαδή στην έξυπνη γεωργία (Smart Farming) και στην έξυπνη δασοπονία (Smart Forestry).

Smart Farming Η έξυπνη γεωργία περιλαμβάνει όλες τις γεωργικές διαδικασίες που αποσκοπούν στην αύξηση της αποδοτικότητας και όχι της δυναμικότητας. Στόχος της έξυπνης γεωργίας είναι η δημιουργία μιας αποτελεσματικής και βέλτιστης διαχείρισης, μέσω ανάλυσης, σχεδιασμού και παρατήρησης. Για την επίτευξη του στόχου, συλλέγονται και συγκεντρώνονται βασικά δεδομένα με τη χρήση εξελιγμένης τεχνολογίας αισθητήρων.

Smart Forestry. Είναι η προσαρμογή της δασικής διαχείρισης για την οικοδόμηση ανθεκτικών δασών, με στόχο τη βιώσιμη αύξηση της παραγωγικότητας, μέσω της χρήσης υψηλής ανάλυσης, πολυδιάστατη τεχνολογία αισθητηριακών εικόνων και μικροαισθητήρων. Τα δείγματα που συλλέγονται παρέχουν ένα «δίκτυο πληροφοριών» για τα δέντρα. Το επίπεδο τεχνολογίας AI (Artificial Intelligence) υπολογίζει την υγεία των δέντρων τόσο σε μικρό όσο και σε μακροοικονομικό επίπεδο

Το IoT (Internet of Things) περιγράφει φυσικά αντικείμενα ή ομάδες τέτοιων αντικειμένων, που είναι ενσωματωμένα με αισθητήρες, με δυνατότητες επεξεργασίας, λογισμικό και άλλες τεχνολογίες που συνδέονται και ανταλλάσσουν δεδομένα με άλλες συσκευές και συστήματα μέσω του διαδικτύου ή άλλου δικτύου επικοινωνιών.

H πλατφόρμα του IoT συνδέει και ενοποιεί όλα τα συστήματα αυτοματισμού και τον εξοπλισμό του φορέα/επιχείρησης στο σύνολο τους, με τη δυνατότητα να προστίθενται και καινούργια συστήματα ή εξοπλισμοί. Δηλαδή, όλες οι πληροφορίες που αντλούνται από τα διάφορα ανεξάρτητα συστήματα, πλέον εμφανίζονται σε μία μόνο πλατφόρμα (smart system), η οποία παρέχει σε πραγματικό χρόνο ειδοποιήσεις και όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τη σωστή, ομαλή και βέλτιστη διαχείριση των υποδομών και των ενεργειακών καταναλώσεων.

Ο αριθμός των συσκευών IoT που εισάγονται στην αγορά αυξάνεται εκθετικά, ωστόσο συχνά δεν διαθέτουν τα πρότυπα ελέγχου ταυτότητας που είναι απαραίτητα για την προστασία των δεδομένων. Αυτό αποτελεί ιδιαίτερα πρόβλημα για τις βιομηχανίες με μεγάλο όγκο δεδομένων, όπως η εφοδιαστική και η υγειονομική περίθαλψη, οι οποίες βασίζονται σε υποδομές που είναι κλιμακούμενες, αξιόπιστες και ασφαλείς. Η χρήση του Blockchain συμβάλλει στην εκπλήρωση αυτής της ανάγκης για ασφάλεια παρέχοντας διαβεβαιώσεις ότι τα δεδομένα είναι νόμιμα και καθορίζοντας τη διαδικασία που εισάγει νέα δεδομένα στο δίκτυο. Οι εφαρμογές του blockchain στο IoT είναι ατελείωτες, σε διάφορους κλάδους, όπως ο χρηματοπιστωτικός τομέας, το εμπόριο, η ναυτιλία, η υγειονομική περίθαλψη, η αυτοκινητοβιομηχανία, η μεταποίηση, η βιομηχανία, η γεωργία και ο αυτοματισμός κτιρίων.

Το BlockChain

Η Blockchain καθιστά δυνατή τη μετάδοση πληροφοριών με τρόπο που δεν επιδέχεται παραποίηση, χρησιμοποιώντας μια αποκεντρωμένη βάση δεδομένων που μοιράζονται πολλοί συμμετέχοντες, προκειμένου να αποκλείονται τα αντίγραφα. Η βάση δεδομένων είναι επίσης γνωστή ως «distributed ledger» (κατανεμημένο βιβλιάριο). Είναι αποθηκευμένη σε πολλούς υπολογιστές σε ένα δίκτυο ομότιμων κόμβων, όπου κάθε νέος κόμβος αναλαμβάνει ένα πλήρες αντίγραφο της Blocκchain με την ένταξή του και από αυτό το σημείο και στο εξής έχει τη λειτουργία της επαλήθευσης και τεκμηρίωσης των πράξεων. Σε μια Blockchain, όλοι οι κόμβοι (nodes) είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους ανταλλάσσοντας συνεχώς όλες τις πληροφορίες της Blockchain. Αυτό διασφαλίζει ότι όλοι οι nodes ενημερώνονται ταυτόχρονα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας μεγάλος αριθμός μοναδικών εγγραφών δεδομένων, κάθε μία από τις οποίες έχει το δικό της ανιχνεύσιμο ιστορικό. Οι πληροφορίες συλλέγονται σε ομάδες, γνωστές ως μπλοκ, με συγκεκριμένες δυνατότητες αποθήκευσης, οι οποίες όταν γεμίσουν, κλείνουν και συνδέονται με το προηγούμενο γεμάτο μπλοκ, σχηματίζοντας μια αλυσίδα δεδομένων γνωστή ως Blockchain.

Κόμβοι (Nodes). Η Blockchain αποτελείται από μπλοκ δεδομένων. Αυτά τα μπλοκ δεδομένων αποθηκεύονται σε κόμβους (nodes) Οι nodes μπορεί να είναι κάθε είδους συσκευή (κυρίως υπολογιστές, φορητοί υπολογιστές ή ακόμη και μεγαλύτεροι διακομιστές). Οι nodes αποτελούν την υποδομή Blockchain. Όλοι οι nodes σε μια Blockchain είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους και ανταλλάσσουν συνεχώς τα πιο πρόσφατα δεδομένα της Blockchain μεταξύ τους, έτσι ώστε όλοι οι nodes να παραμένουν ενημερωμένοι. Αποθηκεύουν, διαδίδουν και διατηρούν τα δεδομένα της Blockchain, οπότε θεωρητικά η Blockchain υπάρχει σε nodes. Ένας πλήρης node είναι ουσιαστικά μια συσκευή (όπως ένας υπολογιστής) που περιέχει ένα πλήρες αντίγραφο του ιστορικού συναλλαγών της Blockchain.

Μέτρα μείωσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου

Περνώντας από τη θεωρία στην πράξη, για την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG), τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν βάσει του νέου κλιματικού νόμου, αφορούν στην μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων και άλλων επιβλαβών ουσιών (π.χ υδροφθοράνθακες). Σε έναν φορέα/επιχείρηση, εκτός από την καύση ορυκτών καυσίμων προς το παρόν, υπάρχουν και πολλές καταναλώσεις ενέργειας που δεν αφορούν στην ίδια την παραγωγή έργου, αλλά στην περιφερειακή κατανάλωση από τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις. Επίσης υπάρχουν και οι λοιπές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου όπως οι υδρο-φθοράνθρακες (HFCs), κλπ. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ένας φορέας/επιχείρηση μπορεί να ωφεληθεί τα μέγιστα εφαρμόζοντας μέτρα για την ενεργειακή απόδοση και την διαχείριση ενέργειας, την εφαρμογή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αλλά και τον περιορισμό των εκπομπών GHG. Περιληπτικά σε ένα φορέα/επιχείρηση μπορούν να εφαρμοστούν μέτρα Εξοικονόμησης Ενέργειας που να αφορούν σε έξυπνη μέτρηση και έξυπνα συστήματα (smart systems) όπως περιεγράφηκαν παραπάνω, στην εφαρμογή πρακτικών για αποδοτικό κλιματισμό και αποδοτικό φωτισμό, στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες, βιοενέργεια-βιοκαύσιμα, συμπαραγωγή ηλεκτρισμού-θερμότητας – ΣΗΘ), χρησιμοποίηση υπηρεσιών ΕΕΥ (Εταιρίες Ενεργειακών Υπηρεσιών) ή ESCOs (Energy Service Companies), που είναι εξειδικευμένες εταιρίες σε ενεργειακά θέματα με κατάλληλη τεχνογνωσία και εμπειρία και ο ρόλος τους βασίζεται στη διασφάλιση συγκεκριμένου ποσού εξοικονόμησης ενέργειας και η αμοιβή τους συνδέεται με το ποσοστό επιτυχίας της εγγυώμενης εξοικονόμησης ενέργειας.

Δύο άλλοι πολλά υποσχόμενοι τομείς για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, οι οποίοι δημιουργούν ταυτόχρονα επενδυτικές ευκαιρίες, για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων και δημιουργία εμπορεύσιμων δικαιωμάτων άνθρακα, είναι ο αγροκτηνοτροφικός και ο δασικός, στους οποίους μπορεί να επενδύσει μία επιχείρηση μέσω της Αντιστάθμισης Δικαιωμάτων Άνθρακα.

Αντιστάθμιση Δικαιωμάτων Άνθρακα. Η Αντιστάθμιση είναι μία διαδικασία, που σαν αποτέλεσμα έχει, η ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που έχουν δημιουργηθεί σε ένα μέρος από π.χ. μία επιχείρηση, να εξουδετερωθούν/ αντισταθμισθούν από αντίστοιχη ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου που έχουν αποφευχθεί ή μειωθεί/απορροφηθεί κάπου αλλού. Η αποφυγή έκλυσης αερίων του θερμοκηπίου ή η μείωση/απορρόφηση αερίων του θερμοκηπίου μετατρέπονται σε δικαιώματα εκπομπής ισοδύναμου CO2 (Δικαιώματα Άνθρακα-Carbon Credits) και προκύπτουν από την υλοποίηση ειδικών έργων που γίνονται σε διάφορα μέρη του κόσμου για την μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Η αντιστάθμιση δικαιωμάτων άνθρακα είναι μία επένδυση από μία επιχείρηση που θέλει να μειώσει το ανθρακικό της αποτύπωμα, επενδύοντας σε κλιματικά και περιβαλλοντικά έργα. Αυτό πραγματοποιείται μέσω της αγοράς αντίστοιχων Δικαιωμάτων Άνθρακα που προκύπτουν από ένα τέτοιο έργο.

Παρακάτω περιγράφονται επιγραμματικά ορισμένοι τομείς που μπορούν να εξεταστούν με σκοπό την επένδυση σε εφαρμογές περιστολής των αερίων του θερμοκηπίου και ταυτόχρονα δραστηριοποίηση σε νέες παραγωγικές δραστηριότητες με πρόσθετα οικονομικά οφέλη.

Βιολογική δέσμευση άνθρακα

Η βιολογική δέσμευση άνθρακα αναφέρεται στην αποθήκευση ατμοσφαιρικού άνθρακα σε βλάστηση, εδάφη, ξυλώδη προϊόντα και υδάτινα περιβάλλοντα. Για παράδειγμα, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη των φυτών – ιδιαίτερα μεγαλύτερων φυτών όπως τα δέντρα – οι υποστηρικτές της βιολογικής δέσμευσης ελπίζουν να βοηθήσουν στην απομάκρυνση του CO2 από την ατμόσφαιρα.

H Αγροδασοπονία είναι μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την παραγωγή πολυετών ξυλωδών φυτών και καλλιεργειών ή αγρωστωδών ή/και ζώων στο ίδιο κομμάτι γης. Επειδή μπορεί να δεσμεύσει άνθρακα στο έδαφος. Η αγροδασοπονία είναι επίσης σημαντική για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. (πηγή https://www.fao.org/climate-smart-agriculture-sourcebook/production-resources/module-b2-livestock/chapter-b2-3/zh/)

Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν οι σύγχρονες μέθοδοι «αναγεννητικής γεωργίας». Η αναγεννητική γεωργία περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών βοσκής και γεωργίας που στοχεύουν στην αποκατάσταση και τη βιώσιμη διαχείριση της υγείας του εδάφους, μέσω της δέσμευσης του οργανικού άνθρακα του εδάφους. Αποτελεί εκείνο το σύστημα γεωργίας που αποδέχεται την ελάχιστη διατάραξη του εδάφους μέσω μειωμένου ή καθόλου οργώματος, την εδαφοκάλυψη και την καλλιέργεια πολλών διαφορετικών ειδών), και χρήση κοπριάς και εδαφοκάλυψης με οργανικά υλικά (φύλλα, άχυρο, φλοιό δέντρων κ.λπ.), εναλλακτικές καλλιέργειες και φυσικά και βιοδιασπώμενα λιπάσματα.

Ένα παράδειγμα τέτοιου είδους καλλιέργειας είναι η βιομηχανική κάνναβη. Είναι ετήσια καλλιέργεια και λόγω της ταχείας ανάπτυξης της και της συνακόλουθης γρήγορης κάλυψης του εδάφους, καταστέλλει τα ζιζάνια πολύ αποτελεσματικά και έτσι δεν απαιτεί εφαρμογή ζιζανιοκτόνου. Έχει μεγάλη ικανότητα να επαναφέρει το έδαφος στη ζωή, απορροφώντας τον άνθρακα και το άζωτο από τον αέρα, επιστρέφοντάς τα στο έδαφος. Φυσικά, το αναγεννά προσθέτοντας θρεπτικά συστατικά στο έδαφός, βοηθώντας έτσι το έδαφος να ανακάμψει.

Η δημιουργία μιας καλλιέργειας κάνναβης είναι σχετικά απλή. Η προετοιμασία του εδάφους είναι παρόμοια με εκείνη των άλλων καλλιεργειών. Ο παραγωγός μπορεί να εκμεταλλευτεί το 100% του φυτού. Η βιομηχανική κάνναβη έχει 150 χρήσεις στην βιομηχανία: υφασμάτων, σχοινιών, δομικών υλικών, χαρτιού, καλλυντικών, φαρμακευτικών προϊόντων, βιοκαυσίμων, λιπαντικών και πολλές άλλες, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να δεσμεύσει από 1,5 έως 2 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ανά στρέμμα ετησίως.

Διαχείριση Οργανικών Αποβλήτων

Η διαχείριση και αξιοποίηση των οργανικών αποβλήτων (Αστικών, Γεωργικών και Κτηνοτροφικών) με σκοπό την ενεργειακή τους αξιοποίηση και την παραγωγή κόμποστ, pellet, βιοκαυσίμων, βιοαερίου κ.λπ. μέσω καινοτόμων τεχνολογιών (αερόβια – αναερόβια) είτε σε μικρό (τοπικό, οικιακό) είτε μεγάλο επίπεδο (βιομηχανίες, επιχειρήσεις), προσφέρει μείωση όγκου απορριμμάτων (από 80-90%), μείωση κόστους διαχείρισης απορριμμάτων, μείωση κόστους κατανάλωσης ενέργειας (λόγω παραγωγής βιοκαυσίμων, βιοαερίου), παραγωγή λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών, παραγωγή δικαιωμάτων άνθρακα και πολλά άλλα σημαντικά οφέλη.

Σχεδιασμός και υλοποίηση των έργων

Κατανοώντας λοιπόν πλήρως ένας φορέας/επιχείρηση τις δυνατότητες και προοπτικές που απορρέουν από την κατάρτιση και υιοθέτηση ενός σχεδίου ΣΔΑΕΚ σειρά έχει ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των προτεινόμενων στο ΣΔΑΕΚ έργων.

Το σχέδιο περιλαμβάνει διαδικασίες για τη διαχείριση του αποτυπώματος άνθρακα και των εκπομπών GHG, μέσω της συλλογής όλων των δεδομένων του φορέα/επιχείρησης τον έλεγχο, την επαλήθευση τους και την μοντελοποίηση τους, με την χρήση smart metering, IoT, BlockChain, κλπ.
Τα δεδομένα αυτά όμως, πέραν της υποχρέωσης υποβολής τους, είναι απαραίτητα και για την διαδικασία παραγωγής αντισταθμιστικών-επενδυτικών δικαιωμάτων άνθρακα. Επιγραμματικά η διαδικασία αυτή περιγράφεται στα παρακάτω βήματα:

• Αλλαγή πρακτικής (ιχνηλασιμότητα αποδεικτικών στοιχείων μέσω ECO-blockchain / αλγορίθμου – με βάση την επαληθεύσιμη προσθετικότητα)

• Μέτρα για την δέσμευση και αποθήκευση CO2 (Carbon Credits)
-Αναγέννηση/προστασία του εδάφους
-Διαχείριση δέντρων και καλλιεργειών
-Παραγωγή μέσων απορρόφησης CO2
-Αναδάσωση
-Διατήρηση των δασών

• Διαπραγμάτευση Αντισταθμίσεων Άνθρακα
-Μέτρηση, αξιολόγηση/επικύρωση/πιστοποίηση επιπτώσεων
-Συμμόρφωση με τους κανονισμούς ΕΕ/ΗΠΑ για τους SDG (Sustainable Development Goals ή Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης για το 2030)
-Τιτλοποίηση πιστοποιητικών (Έκδοση Carbon Credits)
-Διαπραγμάτευση των πιστοποιητικών στην αγορά άν-
θρακα.

Δικαιώματα Άνθρακα (Carbon Credits)

Ιδιαίτερα όσον αφορά τα δικαιώματα άνθρακα, ο προσδιορισμός του προτύπου των (Carbon Credits), αποβλέπει στον αξιόπιστο προσδιορισμό του αντίκτυπου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της δραστηριότητας μείωσης των εκπομπών. Αξιολογεί το βαθμό στον οποίο ο αντίκτυπος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ενός έργου προσδιορίζεται αξιόπιστα, δηλαδή αν ένα έργο μειώνει τις εκπομπές ή διατηρεί ή ενισχύει τις απορροφήσεις κατά τουλάχιστον έναν τόνο ισοδύναμου CO2 για κάθε Carbon Credit που εκδίδεται.

Η δέσμευση άνθρακα είναι η διαδικασία δέσμευσης και αποθήκευσης του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα, ως αποτέλεσμα των έργων που αναπτύσσονται για την μείωση των εκπομπών. Η δέσμευση συγκεκριμένων ποσοτήτων CO2 από ένα έργο, μπορούν να μετατραπούν σε πιστώσεις άνθρακα (Carbon Credits), και να πωληθούν ή να ανταλλαγούν στην αγορά άνθρακα.

Στη συνέχεια ακολουθεί η ενεργητικοποίηση των δικαιωμάτων άνθρακα, δηλαδή η οικονομική και εμπορική αξιοποίηση μονάδων άνθρακα (τιτλοποίηση σαν π.χ. χρηματοπιστωτικό προϊόν με κουπόνι, ή tokenization), χρησιμοποιώντας την τεχνολογία blockchain, για αύξηση της εμπιστοσύνης και διαφάνειας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής ένταξης, βελτίωση της συλλογής δεδομένων και της επιτάχυνσης των διαδικασιών παρακολούθησης, αναφοράς και επαλήθευσης επιπτώσεων, όπως επίσης δημιουργίας κινήτρων για την υιοθέτηση πρακτικών που προωθούν τη βιωσιμότητα, με υποστήριξη πώλησης.

Τέλος, η ανάλυση και επιλογή έργων βιοποικιλότητας με στόχο την ικανοποίηση των περισσότερων δυνατών SDGs (στόχων βιώσιμης ανάπτυξης), καθώς και αξιολόγηση, βελτίωση, έλεγχος και επαλήθευση του ισολογισμού ESG (περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής διακυβέρνησης), έχει ως αποτέλεσμα τη μεγιστοποίηση της αξίας των χρηματοοικονομικών προϊόντων αντιστάθμισης εκπομπών GHG.

Γιώργος Μαρκογιαννάκης
Μηχανολόγος Μηχανικός, MSc,
Ενεργειακός Σύμβουλος,
Ενεργειακός Ελεγκτής και Επιθεωρητής Γ’ τάξης.
email: george@praxistech.gr
skype: george.markogiannakis1

Ιδρυτής και κύριος μέτοχος της Γ. Μαρκογιαννάκης & ΣΙΑ Ε.Ε. με βασικό αντικείμενο την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, τις Ενεργειακές Υπηρεσίες, τους Ενεργειακούς Ελέγχους και τις Ενεργειακές Επιθεωρήσεις Κτιρίων και Βιομηχανιών σε Εθνικό και Διεθνές επίπεδο, τις Ενεργειακές Μελέτες και Κατασκευές με έμφαση στους τομείς της Εξοικονόμησης και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και την παροχή Υπηρεσιών Ενεργειακού Συμβούλου και στην ανάπτυξη Ενεργειακών και Κλιματικών Σχεδίων Δράσης.
Τέλος, η εταιρεία και ο ιδρυτής της παρέχουν Υπηρεσίες Ενεργειακού Συμβούλου στους τομείς της Εξοικονόμησης και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας σε Εθνικά και Διεθνή αναπτυξιακά έργα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, της KfW και πολλά άλλα.