Η Βιομηχανική Επανάσταση είναι μία ιστορική περίοδος, κατά την οποία, ένα ιδιαίτερα σύνθετο σύστημα ραγδαίων μεταβολών και ανακατατάξεων – τεχνικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών – οδήγησαν στην “εκβιομηχάνιση” της κοινωνίας μεταξύ των ετών 1760 – 1860.
Γράφει ο Νίκος Σεκεριάδης, Μηχανολόγος Μηχανικός Εκπαιδευτικός
Ο όρος «βιομηχανική επανάσταση» χρησιμοποιήθηκε μεταγενέστερα της περιόδου, κατά την οποία αυτή συνέβη. Πρωτοαναφέρθηκε, σχεδόν στα μέσα του 19ου αιώνα.
H Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση (1760 – 1860) ξεκίνησε στην Ευρώπη και επεκτάθηκε στην Αμερική τον 18ο και 19ο αιώνα και βασίστηκε στη μηχανική ενέργεια, που παρήγαγαν η ενέργεια του νερού και η ενέργεια του ατμού.
Η Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση (1870-1914) βασίστηκε στη μαζική παραγωγή προϊόντων πάνω σε γραμμές παραγωγής εκμεταλλευόμενη την ηλεκτρική ενέργεια.
Η Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση ή Ψηφιακή Επανάσταση (1980-2018) βασίστηκε στην Ηλεκτρονική, στους Υπολογιστές, στο Διαδίκτυο και στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ).
Η Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση η οποία αρχίζει, μάλλον, γύρω στο 2010 και βρίσκεται σ’ εξέλιξη, αφορά στην πραγματικότητα τη συγχώνευση του φυσικού κόσμου με τον κυβερνώ κόσμο και οι ορίζοντες που διανοίγονται είναι απεριόριστοι. Η εξέλιξη της τεχνολογίας δεν είναι πλέον γραμμική, αλλά εκθετική.
Η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση εξελίσσεται ως συνέχεια της Τρίτης, της ψηφιακής, που ξεκίνησε στα μέσα του εικοστού αιώνα, και ενώνει όλες τις διαθέσιμες τεχνολογίες, κάνοντας δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στις σφαίρες του φυσικού, του ψηφιακού και του βιολογικού, ενώ επηρεάζει το σύνολο των κλάδων σε όλον τον κόσμο.
Οι δυνατότητες που έχουν δισεκατομμύρια άνθρωποι που συνδέονται με κινητές συσκευές, είναι απεριόριστες. Πολλαπλασιάζονται δε διαρκώς, χάρη στην ταχύτατη πρόοδο των νέων τεχνολογιών, σε τομείς όπως η βιοτεχνολογία, η τεχνητή νοημοσύνη, η εικονική πραγματικότητα, η ρομποτική, το Ίντερνετ των Πραγμάτων, η τρισδιάστατη εκτύπωση, η νανοτεχνολογία, οι κβαντικοί υπολογιστές, τα προηγμένα υλικά, gps, drones, εικονικοί βοηθοί, κ.α.
Η Τέταρτη Επανάσταση δεν θα αλλάξει μόνο τον τρόπο που εργαζόμαστε. Θα επηρεάσει την ταυτότητά μας και όλα αυτά που την απαρτίζουν: την ιδιωτικότητα, την αντίληψή μας για την ιδιοκτησία, τις καταναλωτικές μας συνήθειες, το χρόνο που αφιερώνουμε στη δουλειά και την αναψυχή, πώς αναπτύσσουμε τις δεξιότητές μας, πως καλλιεργούμε τις σχέσεις μας με τους άλλους. Η λίστα είναι ατελείωτη.
Η 4η βιομηχανική επανάσταση μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη οικονομική ανισότητα, επειδή το σίγουρο είναι πως θα υπάρξουν ανακατατάξεις στην αγορά εργασίας. Καθώς η αυτοματοποίηση υποκαθιστά το εργατικό δυναμικό σε ολόκληρη την οικονομία, η αντικατάσταση των εργαζομένων με μηχανές θα επιδεινώσει το χάσμα μεταξύ κεφαλαίου-εργασίας, ευνοώντας και πάλι το κεφάλαιο, έναντι του εργατικού δυναμικού.
Η τεχνολογική πρόοδος προκαλεί ήδη σημαντική απώλεια θέσεων εργασίας σε πολλούς τομείς απασχόλησης, οι οποίοι μας είναι εξαιρετικά οικείοι από το παρελθόν και ταυτόχρονα διαμορφώνει ένα βαρύ κλίμα αβεβαιότητας και περιθωριοποίησης των μελών κάθε κοινωνικού συνόλου, τα οποία είναι τα θύματα της οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής.
Το 2018 ο Πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, διατύπωνε συγκεκριμένες ποσοτικές προβλέψεις για τη διάρθρωση της παγκόσμιας αγοράς εργασίας τα επόμενα χρόνια.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις αυτές μέχρι το 2022, περισσότερα από 150 εκατ. άτομα θα χάσουν τη δουλειά τους, ενώ άνω των 300 εκατ. νεοεισερχομένων στην παγκόσμια αγορά εργασίας, δεν θα έχουν τη δυνατότητα απασχόλησης, αφού δεν θα μπορούν να βρουν δουλειά.
Τα επόμενα 10 με 15 χρόνια αναμένεται κυριολεκτικά κυριαρχία της χρήσης των ρομπότ στη βιομηχανία, η οποία θα έχει σαν αποτέλεσμα να χαθούν περίπου 800 εκ. θέσεις εργασίας, οι οποίες αντιστοιχούν στο 20% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού.
Οι αλλαγές αυτές, ενδέχεται να πυροδοτήσουν μια εργασιακή επανάσταση πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες, με τη μεταμόρφωση όλου του συστήματος παραγωγής αλλά και της πολιτικοκοινωνικής τάξης πραγμάτων. Θα τροποποιήσουν ριζικά τη ζωή και την ταυτότητά μας, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πρόοδο και την ανάπτυξη, την ιδιωτικότητα και την ιδιοκτησία.
Είναι δύσκολο να σταθμίσει κανείς αυτή τη στιγμή τα υπέρ και τα κατά. Οι επαναστάσεις πάντα φέρνουν τα πάνω κάτω, αλλά η τελική έκβαση εξαρτάται από τον άνθρωπο και τις αξίες. Αναγνωρίζοντας λοιπόν τους κινδύνους, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η 4η βιομηχανική επανάσταση πρέπει να έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο, προωθώντας μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση στην τεχνολογική ανάπτυξη που θα υπερβαίνει γεωγραφικά και πολιτικά όρια.
