Σε αυτό το μέρος της παρουσίασης σχετικά με τη νέα εκστρατεία τoυ Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια & Υγεία (EU-OSHA, https://osha.europa.eu/el/healthy-workplaces-campaigns/dangerous-substances-18-19), παρουσιάζεται ένα πληροφοριακό γράφημα (infographic) στον ιστότοπο https://osha.europa.eu/el/tools-and-publications/infographics/how-manage-dangerous-substances με σκοπό να διευκολύνει τη λήψη προληπτικών μέτρων στις επιχειρήσεις με ένα παραστατικό τρόπο. Ο τρόπος αυτής της παρουσίασης διευκολύνει την παρουσίαση των θεμάτων στο προσωπικό με απλό και παραστατικό τρόπο. Το σημαντικό επίσης είναι ότι το συγκεκριμένο εργαλείο είναι διαθέσιμο και στα ελληνικά.
Γράφει ο Δρ Γιώργος Σκρουμπέλος, Μηχανολόγος Μηχανικός, Γενικός Διευθυντής
Το πληροφοριακό αυτό γράφημα παρουσιάζει τα βασικά στοιχεία, τους κυριότερους κινδύνους και τα μέτρα πρόληψης και μέσω αυτού μπορούν οι επιχειρήσεις και όλοι οι ενδιαφερόμενοι να ενημερωθούν σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές και πολλά πρακτικά εργαλεία που μπορούν να σας βοηθήσουν στη διαχείριση των κινδύνων.
Σε αυτό το άρθρο προβαίνουμε σε περιήγηση αυτού του πολύ χρήσιμου εργαλείου και παραθέτουμε τα κείμενα με σχόλια όπου είναι απαραίτητο. Το Άρθρο αυτό, λόγω του όγκου του, θα παρουσιαστείς σε συνέχειες.
Διαχείριση επικίνδυνων ουσιών
Επικίνδυνες ουσίες απαντώνται σε όλους σχεδόν τους χώρους εργασίας. Στην Ευρώπη, εκατομμύρια εργαζόμενοι έρχονται σε επαφή με παράγοντες σε υγρή, αέρια ή στερεά μορφή που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία ή την ασφάλεια των εργαζομένων.
Η Διαχείριση των Επικινδύνων Ουσιών προτείνεται να περιλαμβάνει τους εξής πυλώνες:
- Να καλλιεργηθεί φιλοσοφία πρόληψης
- Να γίνει εκτίμηση του κινδύνου
- Να λαμβάνονται μέτρα πρόληψης
- Να γίνεται διερεύνηση για την αναζήτηση των διαθέσιμων εργαλείων καθοδήγησης
- Να γίνεται διερεύνηση της νομοθεσίας
Φιλοσοφία πρόληψης
Πρέπει να καλλιεργηθεί φιλοσοφία πρόληψης ώστε να προλαμβάνονται με επιτυχία τα προβλήματα υγείας, οι τραυματισμοί και οι θάνατοι που προκαλούνται από επικίνδυνες ουσίες στους χώρους εργασίας σε ολόκληρη την Ευρώπη, Όλοι όσοι εμπλέκονται πρέπει να γνωρίζουν τους κινδύνους και να δεσμεύονται για τη διαχείριση και την πρόληψή τους.
- Ευαισθητοποίηση του κοινού: καθοριστικό στοιχείο. Όλοι όσοι βρίσκονται σε έναν χώρο εργασίας πρέπει να γνωρίζουν τις επικίνδυνες ουσίες, τους κινδύνους που ενέχουν και πώς μπορούν να μειώσουν ή να εξαλείψουν τους κινδύνους.
- Αξιολόγηση του κινδύνου: το πρώτο βήμα για την πρόληψη. Θα πρέπει να συμμετέχουν εργοδότες, διευθυντικά στελέχη και εργαζόμενοι. Οι κίνδυνοι που ενέχουν οι επικίνδυνες ουσίες είναι συχνά περίπλοκοι και πρέπει να ληφθούν υπόψη πολλοί παράγοντες κατά τον προσδιορισμό των εν λόγω κινδύνων. Οι αξιολογήσεις κινδύνου πρέπει επίσης να επικαιροποιούνται, δεδομένου ότι καθώς αλλάζουν τα περιβάλλοντα εργασίας, αλλάζει και η πιθανότητα έκθεσης σε επικίνδυνες ουσίες.
- Νομοθεσία: καθορίζει τις νομικές υποχρεώσεις των εργοδοτών για την προστασία των εργαζομένων από επικίνδυνες ουσίες. Οι εργοδότες θα πρέπει να γνωρίζουν καλά τη σχετική νομοθεσία, η οποία περιλαμβάνει ιεράρχηση μέτρων πρόληψης.
- Πρακτικά εργαλεία και καθοδήγηση: βοηθούν τις επιχειρήσεις να διαχειριστούν τις επικίνδυνες ουσίες σε πρακτικό επίπεδο. Πολλά εργαλεία και παραδείγματα καλής πρακτικής είναι διαθέσιμα στον δικτυακό τόπο της εκστρατείας «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας».
Εκτίμηση κινδύνου
Σε προηγούμενο τεύχος παρουσιάστηκε το ηλεκτρονικό εργαλείο επικίνδυνων ουσιών το οποίο είναι ένας διαδραστικός οδηγός στο διαδίκτυο που παρέχει στους εργοδότες την υποστήριξη και τις συμβουλές που χρειάζονται για την αποτελεσματική διαχείριση των επικίνδυνων ουσιών στον χώρο εργασίας.
Το εργαλείο αυτό παρέχει ειδικά προσαρμοσμένο και εύκολα κατανοητό ιστορικό, καθώς και πληροφορίες καλής πρακτικής, για παράδειγμα όσον αφορά τους κινδύνους, την επισήμανση, τη νομοθεσία, τα μέτρα πρόληψης και πολλά άλλα. Το ηλεκτρονικό εργαλείο δημιουργεί μία έκθεση για την κατάσταση κάθε επιχείρησης σχετικά με τη διαχείριση των επικίνδυνων ουσιών, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, συστάσεις για βελτίωση.
Ο σχετικός σύνδεσμος παρατίθεται ξανά κατωτέρω:
https://eguides.osha.europa.eu/dangerous-substances/
Μέτρα πρόληψης
Η πρακτική εφαρμογή μέτρων πρόληψης σε επίπεδο χώρου εργασίας περιγράφεται επαρκώς σε πολλές περιπτωσιολογικές μελέτες που δημοσιεύονται από τις ίδιες της επιχειρήσεις, δημόσιους φορείς και αρχές, βιομηχανικές ενώσεις και συνδικαλιστικούς φορείς. Οι εν λόγω φορείς έχουν συγκεντρώσει και δημοσιεύσει σχετικές περιπτωσιολογικές μελέτες σε διάφορα επίπεδα ανάλυσης. Ορισμένες είναι σύντομα παραδείγματα επιτυχιών, ενώ άλλες καλύπτουν με λεπτομέρεια πτυχές της μείωσης του κινδύνου, καθώς και τεχνολογικές και οικονομικές πτυχές των εν λόγω πρακτικών λύσεων.
Περιγράφονται ακόμη και εκτιμήσεις για τον κύκλο ζωής (π.χ. αντιμετώπιση των κινδύνων που ενέχουν οι επικίνδυνες ουσίες καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής τους, από τις πρώτες ύλες έως τα απορρίμματα).
Αυτές οι περιπτωσιολογικές μελέτες δεν περιέχουν περιπτώσεις από τον κλάδο των ψυκτικών, αλλά στα προηγούμενα άρθρα αναλύσαμε την επικινδυνότητα του επαγγέλματος σε σχέση με τον κίνδυνο έκθεσης σε επικίνδυνες χημικές ουσίες.
Πρακτικά εργαλεία και καθοδήγηση
Τα κράτη μέλη, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, οι ενώσεις επιχειρήσεων, οι κοινωνικοί εταίροι και οι άλλοι φορείς έχουν αναπτύξει διάφορα εργαλεία και έγγραφα καθοδήγησης για να συνδράμουν τις επιχειρήσεις κατά τη διεξαγωγή αποτελεσματικών και συνολικών αξιολογήσεων του κινδύνου. Τα εν λόγω εργαλεία αντιπροσωπεύουν ένα ευρύ φάσµα προσεγγίσεων για την αποτελεσματική διαχείριση επικίνδυνων ουσιών. Συχνά καλύπτουν συγκεκριμένες εργασίες, όπως πλήρωση και άντληση υγρών ή διεργασίες συγκόλλησης. Άλλες πηγές παρέχουν μια συνολική επισκόπηση μιας συγκεκριμένης ομάδας ουσιών, όπως οι ευαισθητοποιητές, ή επισημαίνουν συνήθεις κινδύνους σε ορισμένους τομείς.
Επιπλέον, εκτός από την υποστήριξη υψηλής ποιότητας αξιολογήσεων των κινδύνων, τα περισσότερα από τα εργαλεία αυτά περιλαμβάνουν ορθές πρακτικές λύσεις, επεξηγώντας με ποιο τρόπο μπορούν να μειωθούν οι κίνδυνοι σε συνήθεις εργασιακές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης σε επικίνδυνες ουσίες. Υπάρχουν επίσης εργαλεία για την υποστήριξη συγκεκριμένων παραγόντων, όπως, μεταξύ άλλων, επιθεωρητές εργασίας, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και εκπρόσωποι των εργαζομένων. Επομένως, αξίζει να επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο ώστε να ενημερωθείτε για τη διαθέσιμη βοήθεια.
Δυστυχώς και εδώ ο κλάδος των ψυκτικών απουσιάζει ενώ η έκθεση των τεχνικών κλιματισμού είναι σημαντική διότι διαχειρίζονται υλικά που παρουσιάζουν κινδύνους τόσο χημικούς όσο και βιολογικούς όπως η λεγιωνέλλα.
Νομοθεσία
Έχει θεσπιστεί νομοθεσία για την προστασία των εργαζομένων στην ΕΕ από τις βλαβερές συνέπειες των επικίνδυνων ουσιών. Διατίθενται πληροφορίες που θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε και να εφαρμόσετε τη νομοθεσία. Εδώ σας παρουσιάζουμε την κυριότερη νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με τις επικίνδυνες ουσίες και πού μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες και οδηγίες για την εφαρμογή της στον χώρο εργασίας σας.
Η νομοθεσία της ΕΕ για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία που εστιάζει ιδιαίτερα στην προστασία των εργαζομένων από επικίνδυνες ουσίες περιλαμβάνει:
- την οδηγία-πλαίσιο της ΕΕ για την ασφάλεια και την υγεία κατά την εργασία
- την οδηγία για τους χημικούς παράγοντες
- την οδηγία για τους καρκινογόνους ή μεταλλαξιογόνους παράγοντες
- οδηγίεςγια τις οριακές τιμές
Η αξιολόγηση του κινδύνου είναι η βάση της εν λόγω νομοθεσίας και αποτελεί νομική απαίτηση που ισχύει για όλους τους εργοδότες σε περίπτωση ύπαρξης επικίνδυνων ουσιών στον χώρο εργασίας τους. Οι εργοδότες θα πρέπει επίσης να ακολουθήσουν μια συγκεκριμένη ιεραρχία μέτρων πρόληψης: εξάλειψη, υποκατάσταση, τεχνολογικά μέτρα, οργανωτικά μέτρα και, τέλος, ατομική προστασία.
Άλλες κατευθυντήριες γραμμές και κανονισμοί περιλαμβάνουν τον κανονισμό για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς των χημικών προϊόντων (REACH) και τον κανονισμό για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία (CLP). Τα χημικά προϊόντα πρέπει να επισημαίνονται με σύμβολα κινδύνου. Ο προμηθευτής πρέπει να παρέχει δελτίο δεδομένων ασφαλείας για κάθε χημικό προϊόν. Το δελτίο δεδομένων περιλαμβάνει πληροφορίες που αφορούν τις ιδιότητες μιας ουσίας, τους κινδύνους, προφυλάξεις όσον αφορά την αποθήκευση και τον χειρισμό, κατάλληλα μέτρα πρόληψης κινδύνων και απαγορευμένες χρήσεις.
