Οι πρώτοι 100 έλεγχοι αεροστεγανότητας διεξήχθησαν με στόχο την αποτύπωση του κτηριακού αποθέματος και την ποιοτική καταγραφή των κατασκευαστικών προδιαγραφών στην Ελλάδα. Τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν ήδη δημοσιευθεί και παρουσιαστεί σε δύο διεθνή συνέδρια, στην Κωνσταντινούπολη (19th International Conference on Sustainable Energy Technologies, στο Ρότερνταμ (42nd AIVC-10th TightVent & 8th Venticool Conference) ενώ τον Ιούνιο του 2023 θα παρουσιαστούν στο 13o συνέδριο BUILDAIR Symposium στο Ανόβερο. Η έρευνα έχει τύχει γενικής αποδοχής από τον ακαδημαϊκό και ερευνητικό κλάδο καθώς θίγει το πολύ σημαντικό κομμάτι της συμπεριφοράς των χρηστών και των συνηθειών που πολύ συχνά έρχονται σε αντίθεση με τις καινοτόμες τεχνολογίες ή τις τρέχουσες ενεργειακές ανάγκες.
Γράφει ο Θεόδωρος Σωτήριος Τούντας
Ερευνητής, Ενεργειακός σύμβουλος, Αρχιτέκτονας
fuv@fuv.gr
Ο Θεόδωρος Σωτήριος Τούντας είναι ερευνητής, ενεργειακός σύμβουλος και αρχιτέκτονας, ιδρυτής της τεχνικής-εμπορικής εταιρείας με διακριτικό τίτλο FUV με αντικείμενο τις ενεργειακές μελέτες και την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών με στόχο τη μείωση του κτηριακού ενεργειακού. Η FUV βραβεύτηκε το 2019 στην Ιταλία και το 2022 στην Ελλάδα για τον ενεργειακό σχεδιασμό και κατασκευή κτηρίων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενώ είναι επίσημος πρεσβευτής βιώσιμης ανάπτυξης στην Ελλάδα.
Τι είναι η αεροστεγανότητα
Κάποτε η θερμογέφυρα ήταν μια άγνωστη λέξη στον οικοδομικό κλάδο και αντιμετωπίζονταν ως υπερβολικοί όσοι προσπαθούσαν να περιγράψουν τις συνέπειές της στο κτηριακό κέλυφος, καθώς μια μικρή ψυχρή επιφάνεια φάνταζε να έχει ελάχιστη σημασία. Σήμερα ευτυχώς, η αντιμετώπιση και αποτροπή της θερμογέφυρας θεωρείται αδιαπραγμάτευτη και βασική ανάγκη σε μια κατασκευή γιατί έγινε κατανοητή η ζημιά που προκαλεί και το κόστος που επιφέρει στις ενεργειακές καταναλώσεις.
Αντίστοιχη διαδρομή φαίνεται να έχει και η έννοια της «αερογέφυρας» καθώς σήμερα φαντάζει αμελητέα η ύπαρξη μιας μικρής χαραμάδας όταν το συνολικό κέλυφος απαρτίζεται από υψηλής ποιότητας οικοδομικά υλικά θερμομόνωσης και κουφωμάτων. Στην πραγματικότητα μία ή περισσότερες μικρές χαραμάδες δημιουργούν τεράστιες θερμικές απώλειες στις ενεργειακές καταναλώσεις. Όσο μικρότερες χαραμάδες υπάρχουν στο κτηριακό κέλυφος, τόσο πιο βίαιη και απότομη είναι η μεταφορά της θερμικής ενέργειας από μέσα προς τα έξω, σαν το λάστιχο που ποτίζουμε και μειώνουμε την επιφάνεια εκτόνωσης.
Χάνουμε περισσότερη ενέργεια από μια απευθείας οπή 1 cm² σε έναν τοίχο επιφάνειας 15 μ² με Uvalue=0,28 W/m²K συγκριτικά με τον ίδιο τοίχο πολύ καλά σφραγισμένο και χωρίς θερμομόνωση (με Uvalue=2,20 W/m²K).
Η αεροστεγανότητα είναι το τελευταίο και απαραίτητο βήμα για την μετάβαση σε κτήρια με μειωμένη ενεργειακή κατανάλωση και βελτίωση της εσωτερικής συνθήκης άνεσης. Άλλωστε η επίτευξη της καλής αεροστεγανότητας στα κουφώματα είναι προϋπόθεση και επίσημη οδηγία καθώς υπάρχουν 4 διαφορετικές κατηγορίες που κατατάσσουν αντίστοιχα την ποιότητά τους.
Για να είναι αποτελεσματικό κάθε σύστημα θέρμανσης, ψύξης ή αερισμού, απαιτείται να έχει γίνει μελέτη και εφαρμογή της αεροστεγανότητας του κτηριακού κελύφους. Σε αντίθετη περίπτωση, οι ονομαστικές αποδόσεις των παραπάνω συστημάτων μειώνονται στο μισό και οι θεωρητικοί ενεργειακοί υπολογισμοί θα αποκλίνουν σε μεγάλο βαθμό από τα τελικά αποτελέσματα.
Η αεροστεγανότητα σχεδιάζεται, επιτυγχάνεται και μετριέται!
Αν πριν 20 χρόνια υπήρχαν 100 οικοδομικά υλικά, σήμερα υπάρχουν πάνω από 5.000 και το 80% εξ ’αυτών έχει να κάνει με την αεροστεγανότητα των κτηρίων. Είναι η επόμενη κτηριακή τεχνολογία που θα δώσει το τελικό χτύπημα στην ενεργειακή σπατάλη και θα προσφέρει τεράστια μείωση των απωλειών με αντίστοιχη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του μέσου πολίτη.
Τα σπάταλα κτήρια δημιούργησαν σπάταλες συνήθειες – Ναι, κάνει κρύο στην Ελλάδα!
Έχοντας ολοκληρώσει τους πρώτους 100 ελέγχους αεροστεγανότητας στην Ελλάδα, μπόρεσα να καταλήξω σε συγκεκριμένα αριθμητικά αποτελέσματα και συμπεράσματα. Ιδιαίτερης σημασίας όμως είναι η συνέντευξη και καταγραφή του τρόπου ζωής κάθε ιδιοκτήτη καθώς αποδεικνύεται ότι η εφαρμογή των πιο καινοτόμων και εξελιγμένων κτηριακών τεχνολογιών δεν αρκεί τη στιγμή που οι χρήστες έχουν παλιές συνήθειες.
Ας δούμε πρώτα σε αριθμούς τα αποτελέσματα των ελέγχων:
Από τους 100 ελέγχους:
- 52 έλεγχοι έγιναν σε διαμερίσματα που χτίστηκαν από το 1967 και στα οποία δεν είχε γίνει καμία επέμβαση ενεργειακής αναβάθμισης. Δηλαδή ήταν με παλιά ξύλινα ή αλουμινένια κουφώματα, με μονό τζάμι και χωρίς καμία θερμομόνωση. Ο μέσος όρος των μετρήσεων ήταν n50=6,49 εναλλαγές ανά ώρα.
- 34 έλεγχοι έγιναν σε διαμερίσματα που χτίστηκαν από το 1960 και έγιναν ολικές ανακαινίσεις με εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης. Ο μέσος όρος των μετρήσεων ήταν n50=3,43 εναλλαγές ανά ώρα.
- 14 έλεγχοι έγιναν σε νέα κτήρια που χτίστηκαν από το 2017 και ο μέσος όρος των μετρήσεων ήταν n50=2,44 εναλλαγές ανά ώρα.
Από τα παραπάνω αποτελέσματα συμπεραίνουμε ότι το 2023 βρισκόμαστε ακόμα σε πολύ κακό δρόμο σχετικά με τον όρο: ποιοτική κατασκευή. Αυτό γιατί ένα διαμέρισμα με περισσότερες από 3 εναλλαγές του αέρα ανά ώρα, ΔΕΝ εξαργυρώνει στο μέγιστο τα συστήματα θέρμανσης, ψύξης και αερισμού, όσο ακριβά, καινοτόμα και εξεζητημένα μπορεί να είναι και ΔΕΝ πετυχαίνει την εξοικονόμηση ενέργειας που επιδιώκει.
Όταν βρίσκουμε σε ένα έργο το n50 πάνω από 3, η απόδοση όλων των μηχανολογικών συστημάτων πέφτει κάτω από το μισό με αποτέλεσμα τη συνεχή σπατάλη εν αγνοία του ιδιοκτήτη. Ένα ιδανικό αποτέλεσμα θα ήταν η μέτρηση να βρίσκεται κάνω από τη μονάδα n50=1ACH και όσο αυτό το αποτέλεσμα μικραίνει, τόσο πιο ποιοτική κατασκευή έχει παραδοθεί. Δηλαδή υπάρχουν διαμερίσματα με μέτρηση n50=0,45ACH που σημαίνει ότι ο ιδιοκτήτης έχει τον πλήρη έλεγχο του θερμικού όγκου του διαμερίσματός του ενώ μπορεί να τον θερμάνει, να τον δροσίσει και να ανανεώσει τον αέρα με ελάχιστη ενέργεια, χωρίς να μειώσει αισθητά την εσωτερική θερμοκρασία!
Από τις παραπάνω μετρήσεις συμπεραίνουμε επίσης ότι μια επένδυση ανακαίνισης με τη χρήση ακριβών, σύγχρονων και καινοτόμων υλικών βελτιώνει μόνο κατά 55% το υπάρχον κτήριο ενώ μια νέα κατασκευή είναι κατά μόλις 73% πιο ποιοτική από ένα αντίστοιχο που χτίστηκε τον περασμένο αιώνα με πιο «αναλογικά» υλικά. Δηλαδή υπάρχει τεράστια σπατάλη πόρων με απόκλιση 27% από τον στόχο που μπορούμε να πετύχουμε.
Γιατί όμως δεν έχει γίνει ακόμα κατανοητή αυτή η οικοδομική οδηγία και δυσκολεύεται ο κατασκευαστικός κλάδος να την προσεγγίσει; Υπάρχουν δηλαδή επαγγελματίες στον κλάδο των κουφωμάτων που ισχυρίζονται ότι μετά την αντικατάσταση των παλιών κουφωμάτων, θα πρέπει να έχουμε τα καινούργια ενεργειακά, σε ανάκλιση για να έχουμε φυσικό αερισμό.
Εδώ έρχεται η εύλογη ερώτηση από πολλούς: τότε γιατί να αντικαταστήσω τα παλιά κουφώματα που έκαναν τον ίδιο αερισμό από τις χαραμάδες και ήταν κλειστά; Γιατί να ξοδέψω ένα τεράστιο ποσό που αντιστοιχεί στην πιο ακριβή τεχνολογία της σύγχρονης οικοδομικής, δηλαδή των κουφωμάτων και μετά να τα έχω ανοιχτά;
Η έτοιμη απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι: γιατί έτσι έκανε η γιαγιά μας και αυτός είναι ο παραδοσιακός τρόπος αερισμού των σπιτιών μας. Να αερίζουμε όλη μέρα μέχρι να το παγώσουμε και μετά να το ξαναζεστάνουμε!
Προφανώς υπάρχει μεγάλη ασάφεια και αυτό οφείλεται στις επίκτητες συνήθειες που μας δημιουργήθηκαν από το 1950 και μετά. Ας δούμε γιατί ο καθημερινός αερισμός που κάνουμε, δεν είναι σε καμία περίπτωση παραδοσιακός, είναι λανθασμένος και δημιουργεί περισσότερο πρόβλημα από τις λύσεις που υποτίθεται ότι προσφέρει.
Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά τα κουφώματα στα παλιά πέτρινα παραδοσιακά σπίτια, θα δούμε ότι τα παντζούρια τοποθετούνται στο εσωτερικό του χώρου και όχι από έξω. Αυτή η επιλογή δεν είναι τυχαία για τον εξής λόγο: Τα παραδοσιακά σπίτια θερμαίνονταν με ιδιαίτερο κόπο, συνήθως με ξυλόσομπες ή τζάκια και επεδίωκαν τη διατήρηση της εσωτερικής θερμοκρασίας σταθερή, ιδιαίτερα μέσω της θερμικής μάζας. Για αυτό τον λόγο οι πέτρινοι τοίχοι ξεπερνούσαν τα 80 εκατοστά πάχους.
Ο αερισμός γινόταν ανεξέλεγκτα από τις ξύλινες χαραμάδες, από τα σημεία συμβολής με τη στέγη ή άλλων ακμών και ενώσεων. Τα παντζούρια ήταν τοποθετημένα στο εσωτερικό του κουφώματος για να τα ανοίγουν ώστε να περάσει ο απαραίτητος φωτισμός και η θερμική ενέργεια του ήλιου. Αν τα παντζούρια ήταν τοποθετημένα εξωτερικά, θα έπρεπε να σπαταλήσουν την πολύτιμη θερμική ενέργεια που με κόπο δημιούργησαν μέχρι να κάνουν την κίνηση να ανοίξουν τα τζάμια για να ανοίξουν τα παντζούρια και μετά να κλείσουν πάλι τα τζάμια.
Καταλαβαίνουμε ότι ήταν αδιανόητο για τους ανθρώπους εκείνης της εποχής, να ανοίξουν τα παράθυρα μια-δύο ώρες μέσα στον χειμώνα, ώστε να αερίσουν τα σπίτια τους και αυτή είναι μια επίκτητη συνήθεια που δημιουργήθηκε στα κτήρια που μεγάλωσαν οι σημερινοί παππούδες μας και χτίστηκαν μετά από το 1950.
Η χρήση του τότε φτηνού πετρελαίου επέτρεπε ένα επιμελώς σχεδιασμένο σύστημα για τον απαραίτητο φυσικό αερισμό που γινόταν μέσα από τις περσίδες στις όψεις, τα κενά στα ρολά, τις χαραμάδες των ξύλινων κουφωμάτων και τον φωταγωγό. Οι κάτοικοι αυτών των κτηρίων εκπαιδεύτηκαν στην σπατάλη καθώς είχαν τη θέρμανση σε συνεχή λειτουργία και οι απαραίτητες εναλλαγές του αέρα γίνονταν συνεχώς, εν αγνοία των ιδιοκτητών.
Το μοντέρνο άνοιγμα των παραθύρων για τον αερισμό έγινε συνήθεια καθώς μετά από λίγη ώρα, το σύγχρονο σπίτι επανακτούσε την απαραίτητη θερμική άνεση. Επιπλέον οικειοποιήθηκε η συνήθεια διατήρησης ενός παραθύρου πάντα ανοιχτό ή ακόμα χειρότερα η χρήση των γνωστών παραθύρων με τις γυάλινες περσίδες που συμμετείχαν στον ανεξέλεγκτο αερισμό και τη συνεχή σπατάλη.
Έτσι, στα σπάταλα κτήρια που χτίστηκαν τα τελευταία 70 χρόνια, δημιουργήθηκε η συνήθεια του καθημερινού αερισμού με το άνοιγμα των παραθύρων, ενώ ο κανονικός αερισμός γινόταν διαμέσου του κελύφους από τις χαραμάδες, είτε επιμελώς σχεδιασμένες είτε επειδή δεν υπήρχε κατάλληλη τεχνολογία αεροστεγανότητας, ιδιαίτερα στα κουφώματα.
Με έναν προσεγγιστικό υπολογισμό καταλήγουμε στο ότι ο αερισμός της νοικοκυράς αντιστοιχεί στο 20% της ανάγκης του χώρου και το υπόλοιπο 80% γινόταν χωρίς αυτό να γίνεται κατανοητό.
Με την αύξηση του κόστους ενέργειας επιδιώχθηκε το αυτονόητο, δηλαδή το σφράγισμα και η μείωση όλων των σημείων που πέρναγε αισθητά ο αέρας. Αυτό έγινε κυρίως με την τοποθέτηση νέων κουφωμάτων και είχε σαν αποτέλεσμα τη μείωση κατά 80% του απαραίτητου αερισμού στον χώρο.
Όμως η συνήθεια του αερισμού με τα παράθυρα ανοιχτά, έρχεται να δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα καθώς προκαλεί θερμικό σοκ στα δομικά στοιχεία του χώρου. Έτσι, σπαταλάται περισσότερη ενέργεια για να θερμάνουμε ξανά τη θερμική μάζα του διαμερίσματος, ενώ ο αερισμός δεν επαρκεί όταν γίνεται μια-δύο ώρες την ημέρα γιατί οφείλει να γίνεται συνεχώς και σε μικρές ποσότητες.
Ιδιαίτερα το βράδυ που μαζεύεται η οικογένεια στο σπίτι, θα μαγειρέψουν, θα κάνουν μπάνιο, θα παράξουν CO2 και τελικά θα προκληθεί κορεσμός υγρασίας που θα εμφανιστεί στα πιο ψυχρά σημεία. Έτσι δημιουργείται το φαινόμενο του αρρώστου κτηρίου και οι ιδιοκτήτες βρίσκονται σε σύγχυση καθώς δεν ξέρουν πως να συμπεριφερθούν με τις νέες αντικρουόμενες συνθήκες.
Από τη μια επιδιώκεται η αεροστεγανότητα των χώρων, από την άλλη είναι απαραίτητος ο αερισμός τους γιατί δεν είναι βιώσιμοι. Η παραπάνω σύγχυση καταγράφεται και αποτυπώνεται και στο ερωτηματολόγιο που ακολουθεί και ξεχωρίζουν ενδεικτικά οι πιο σημαντικές απαντήσεις:
Ερώτηση: Τι συναίσθημα σας δημιουργεί η φράση: «το σπίτι είναι ερμητικά σφραγισμένο»:
- Θετικό συναίσθημα υγιεινής: 17,90%
- Αρνητικό συναίσθημα, ότι «πνίγομαι» και μου λείπει οξυγόνο: 69,20%
- Ουδέτερο συναίσθημα, δεν με επηρεάζει: 12,80%
Ερώτηση: Πόσο ελκυστικό είναι για εσάς ένα σπίτι πλήρως αεροστεγανό
- Πολύ, θα το επεδίωκα: 53,80%
- Καθόλου, θα το απέφευγα: 43,60%
- Αδιάφορο: 2,60%
Από την ανάλυση αυτών των δύο ερωτήσεων που έγιναν στους ίδιους ανθρώπους, βλέπουμε την σύγχυση που επικρατεί καθώς στο 69% δημιουργείται αρνητικό συναίσθημα με ένα ερμητικά σφραγισμένο σπίτι ενώ το 53% θα επεδίωκε να ζει σε ένα τέτοιο σπίτι.
Ερώτηση: Πόσο αποτελεσματικά πιστεύετε ότι αερίζετε το σπίτι σας, όταν κάνει πολύ κρύο;
- Αρκετά αποτελεσματικά, αερίζω τόσο όσο χρειάζεται: 30,80%
- Πολύ αποτελεσματικά, αερίζω όλη μέρα: 12,80%
- Όχι τόσο αποτελεσματικά γιατί λείπουμε τις περισσότερες ώρες: 56,40%
Ερώτηση: Πόσο συχνά αερίζετε το σπίτι σας τον χειμώνα στο πολύ κρύο; (συνολικά σε ένα 24ωρο)
- Λιγότερο από μια ώρα: 56,40%
- Μεταξύ μιας με δύο ώρες: 17,90%
- Περισσότερο από 3 ώρες: 0,10%
- Υπάρχει πάντα ένα μικρό παράθυρο ανοιχτό και σε ανάκλιση (συνήθως του μπάνιου): 25,60%
Από την ανάλυση αυτών των δύο ερωτήσεων, βλέπουμε ότι το 56% των ερωτηθέντων λείπουν τις περισσότερες ώρες από το σπίτι τους και δεν θεωρούν ότι αερίζουν επαρκώς, ενώ ένας στους τέσσερις έχει το παράθυρο του μπάνιου συνέχεια ανοιχτό. Δηλαδή το 25% των πολιτών είναι συνηθισμένοι να ζουν σε σπίτια που τα διαπερνά ο αέρας και ξοδεύουν συνέχεια ενέργεια για να αισθάνονται ευεξία.
Ερώτηση: Έχετε παρατηρήσει τον χειμώνα σε μεγάλα κρύα, να ανεβάζετε την εσωτερική θερμοκρασία αλλά παρόλα αυτά να μην νοιώθετε ευεξία και να αισθάνεστε ότι κάτι δεν πάει καλά; (ρίγη, κρύα δάχτυλα, δυσφορία κλπ.);
- Όχι, όποτε λειτουργεί η θέρμανση δεν έχουμε κανένα πρόβλημα: 51,30%
- Ναι, παρότι λειτουργεί η θέρμανση, αισθανόμαστε κάποιου είδους δυσφορία: 48,70%
Ερώτηση: Στο σπίτι σας θεωρείτε ότι έχετε περισσότερο πρόβλημα τον χειμώνα ή το καλοκαίρι;
- Τον χειμώνα στο πολύ κρύο: 38,50%
- Το καλοκαίρι στις μεγάλες ζέστες: 15,40%
- Και στις δύο περιόδους: 43,60%
- Δεν έχουμε πρόβλημα σε καμία περίπτωση, ζούμε με ικανοποιητικές συνθήκες θερμικής άνεσης: 2,5%
Από τις παραπάνω δύο ερωτήσεις βλέπουμε ότι το 48% των ερωτηθέντων, σχεδόν οι μισοί, δεν αισθάνεται θερμική άνεση παρότι ξοδεύει χρήματα και ενέργεια για να έχει θέρμανση ενώ μόλις το 2,5% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι ζει με ικανοποιητικές συνθήκες χειμώνα και καλοκαίρι. Το 43% δηλώνει πρόβλημα στη διαβίωση όλο τον χρόνο.
Συμπεράσματα
Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι συνήθειές μας έρχονται σε αντίθεση με τους σημερινούς στόχους και τις ανάγκες μας. Όπως είναι λογικό, ο μέχρι σήμερα τρόπος ζωής μας που διαμορφώθηκε από τα κτήρια των τελευταίων 70 ετών, έχει διαμορφώσει και τις σπάταλες συνήθειες, αν αγνοία μας!
Σήμερα, επιδιώκουμε από τη μια πλευρά την αεροστεγανότητα σφραγίζοντας τα κτήρια όσο πιο καλά μπορούμε, ενώ από την άλλη πλευρά αφήνουμε τα παράθυρα ανοιχτά γιατί έτσι είμαστε συνηθισμένοι.
Η σύγχρονη οικοδομική θα δώσει λύσεις πολύ σύντομα, ενώ πλησιάζει η ώρα της μελέτης αερισμού ως προϋπόθεση για την έκδοση οικοδομικών αδειών και η μέτρηση της πραγματικής αεροστεγανότητας των κτηρίων.
Εδώ είναι η μεγάλη πρόκληση καθώς όσοι κανονισμοί ή υποχρεώσεις κι αν τεθούν, για την οποιαδήποτε μετάβαση απαιτείται η συμμετοχή και συμβολή των χρηστών. Αυτό όμως χρειάζεται χρόνο και σωστή ενημέρωση γιατί είναι πολύ πιο δύσκολο να ξεμάθουμε μια συνήθεια, από το να εφαρμόσουμε μια νέα.
Τέλος, ο τεχνικός κόσμος οφείλει να εκπαιδευτεί κατάλληλα καθώς η εποχή του εμπειροτέχνη έχει περάσει προ πολλού. Οι σύγχρονες οικοδομικές εργασίες οφείλουν να γίνονται από κατάλληλα εκπαιδευμένους αδειούχους τεχνίτες καθώς όσοι πόροι κι αν τεθούν στη διάθεσή τους, αν δεν γνωρίζουν πως να τους χρησιμοποιήσουν θα φέρουν χειρότερα αποτελέσματα.
Είναι σαν να βρισκόμαστε σε μια αγορά με σύγχρονα αυτοκίνητα για τα οποία απαιτείται ο κατάλληλος εξοπλισμός με ηλεκτρονικούς εγκεφάλους και εξειδικευμένους τεχνικούς για τη διάγνωση και συντήρησή τους, ενώ τα συνεργεία γύρω μας έχουν μείνει στην τεχνολογία των παλιών αναλογικών αυτοκινήτων του 1980!
Είναι καιρός να υλοποιηθεί το σχέδιο κατάρτισης και εκπαίδευσης τόσο του κοινού όσο και του τεχνικού κλάδου γιατί κάθε μέρα αναβολής, σημαίνει ένα ακόμα αποτέλεσμα κακής ποιοτικής κατασκευής με συνέπειες τόσο για τους χρήστες όσο και για τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας, της ελευθερίας και της ευημερίας μας. Η σύνδεση των παραπάνω μπορεί να μην φαίνεται άμεσα αλλά είναι πραγματική και ουσιαστική!
