Στις 12 Οκτωβρίου 2020 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας & Υγείας (EU-OSHA)ανακοίνωσε επίσημα την έναρξη της νέας εκστρατείας από τη σειρά «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας» με θέμα τις μυοσκελετικές παθήσεις η οποία α έχει διάρκεια 3 χρόνια. Οι εκστρατείες αυτές αποτελούν μία δραστηριότητα ευαισθητοποίησης των επιχειρήσεων και των κοινωνικών φορέων και συνήθως είναι το κύριο μέσο διάδοσης του μηνύματός μας στους χώρους εργασίας σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Γράφει ο Δρ Γιώργος Σκρουμπέλος, Δρ Μηχανολόγος Μηχανικός, Γενικός Διευθυντής RMS ΕΞΥΠΠ
Πρόεδρος Επιτροπής Υγείας & Ασφάλειας του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Εταιρειών Συντήρησης
Μειώστε την καταπόνηση (Προσαρμογή από την ιστοσελίδα https://osha.europa.eu/el/healthy-workplaces-campaigns)
Το μήνυμα των εκστρατειών «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας» είναι ότι η ασφάλεια και η υγεία στους χώρους εργασίας μάς αφορά όλους: και προσωπικά τους εργαζόμενους αλλά και τις επιχειρήσεις.
Στα πλαίσια των εκστρατειών η EU-OSHAβοηθάει ώστε οι εργοδότες να προάγουν το μήνυμα-αφιέρωμα, παρέχοντας δωρεάν πρακτικούς οδηγούς και εργαλεία. Κάθε εκστρατεία προβλέπει επίσης και την απονομή βραβείων καλής πρακτικής και κινηματογραφικού βραβείου για τους ασφαλείς και υγιείς χώρους εργασίας για όσους συμμετέχουν.
Οι εν λόγω εκστρατείες είναι οι μεγαλύτερες του είδους τους παγκοσμίως και το άρθρο αυτό αποτελεί μία πρόσκληση για ενίσχυση της εκστρατείας με τη χρήση του υλικού για ενημέρωση του προσωπικού πάνω στους κινδύνους των εργασιακών χώρων και τις επιπτώσεις τους, εν προκειμένω τις μυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ).
Στην Ευρώπη, οι μυοσκελετικές παθήσεις εξακολουθούν να αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας που συνδέονται με την εργασία. Συγκεκριμένες στάσεις του σώματος, έκθεση σε επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή σε στάσεις που προκαλούν κούραση ή πόνο, μεταφορά ή μετακίνηση βαρέων φορτίων αποτελούν στο σύνολό τους πολύ συνηθισμένους παράγοντες κινδύνου που μπορούν να προκαλέσουν μυοσκελετικές παθήσεις. Δεδομένης της συχνότητας των μυοσκελετικών παθήσεων που συνδέονται με την εργασία, είναι προφανές ότι χρειάζεται μεγαλύτερη δραστηριοποίηση για την αύξηση της ενημέρωσης σχετικά με τους τρόπους πρόληψης.
Στο πλαίσιο της εκστρατείας θα εξεταστούν διεξοδικά οι αιτίες αυτού του χρόνιου προβλήματος. Ο σκοπός είναι να διαδοθούν πληροφορίες υψηλής ποιότητας για το ζήτημα αυτό, να προωθηθεί μια ενιαία προσέγγιση για τη διαχείριση του προβλήματος και να προσφερθούν πρακτικά εργαλεία και λύσεις που θα είναι χρήσιμα για τους χώρους εργασίας. Ο γράφων επελέγη από την EU-OSHAνα είναι στους ειδικούς οι οποίοι θα διαδώσουν το μήνυμα σε όλη την ΕΕ αλλά και θα μεταφέρουν στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό τόσο τα προβλήματα όσο και τις καλές πρακτικές.
Μυοσκελετικές διαταραχές (ΜΣΔ)
Οι μυοσκελετικές διαταραχές (ΜΣΔ) είναι μία από τις συνηθέστερες παθήσεις που σχετίζονται με την εργασία. Εκατομμύρια εργαζόμενοι σε ολόκληρη την Ευρώπη πάσχουν από ΜΣΔ, το δε κόστος που συνεπάγονται οι εν λόγω διαταραχές για τους εργοδότες ανέρχεται σε δισεκατομμύρια ευρώ. Η αντιμετώπιση των ΜΣΔ συμβάλλει στη βελτίωση της ζωής των εργαζομένων, αλλά είναι και επιχειρηματικά ορθή επιλογή.
Οι μυοσκελετικές διαταραχές (ΜΣΔ) που σχετίζονται με την εργασία αφορούν ενοχλήσεις στην πλάτη, στον αυχένα, στους ώμους καθώς και στα άνω και κάτω άκρα. Περιλαμβάνουν κάθε βλάβη ή διαταραχή των αρθρώσεων ή άλλων ιστών. Τα προβλήματα υγείας κυμαίνονται από τις ελαφρές ενοχλήσεις και τους πόνους έως τις σοβαρές ασθένειες που απαιτούν τη διακοπή της εργασίας ή την υποβολή σε θεραπευτική αγωγή. Σε πιο χρόνιες περιπτώσεις, ενδέχεται να οδηγούν σε αναπηρία και να επιβάλλουν την αποχώρηση από την εργασία.
Αιτίες των ΜΣΔ
Οι περισσότερες ΜΣΔ που σχετίζονται με την εργασία αναπτύσσονται με την πάροδο του χρόνου. Συνήθως οι ΜΣΔ δεν οφείλονται σε μία μόνο αιτία, αλλά στον συνδυασμό διαφόρων παραγόντων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται φυσικοί και εμβιομηχανικοί παράγοντες, οργανωτικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, καθώς και ατομικοί παράγοντες.
Στους φυσικούς και εμβιομηχανικούς παράγοντες συγκαταλέγονται:
- ο χειρισμός φορτίων, ιδίως κατά τη στροφή και την κάμψη του κορμού
- οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή οι κινήσεις που απαιτούν δύναμη
- οι επίπονες και οι στατικές στάσεις του σώματος
- οι κραδασμοί, ο ανεπαρκής φωτισμός ή τα εργασιακά περιβάλλοντα με συνθήκες ψύχους
- η ταχύρρυθμη εργασία
- η παρατεταμένη καθιστική εργασία ή η ορθοστασία στην ίδια θέση
Στους οργανωτικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες συγκαταλέγονται:
- υψηλές απαιτήσεις εργασίας και χαμηλός βαθμός αυτονομίας
- απουσία διαλειμμάτων ή ευκαιριών για αλλαγή στάσεων εργασίας
- εργασία που απαιτεί μεγάλη ταχύτητα, μεταξύ άλλων εξαιτίας της εφαρμογής νέων τεχνολογιών
- πολύωρη εργασία και εργασία σε βάρδιες
- εκφοβισμός, παρενόχληση και διακρίσεις στον χώρο εργασίας
- χαμηλός βαθμός ικανοποίησης από την εργασία
όλοι οι ψυχοκοινωνικοί και οργανωτικοί κίνδυνοι γενικότερα (ιδίως εάν συνδυάζονται με σωματικούς κινδύνους), οι οποίοι μπορεί να προκαλέσουν άγχος, κόπωση και αγχώδεις διαταραχές που με τη σειρά τους αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΜΣΔ.
Ατομικοί παράγοντες κινδύνου μπορεί να είναι οι εξής:
- το ιατρικό ιστορικό
- η φυσική κατάσταση
- ο τρόπος ζωής και οι συνήθειες (π.χ. κάπνισμα, ανεπαρκής σωματική άσκηση)
Αιτίες των Μυοσκελετικών Παθήσεων (ΜΣΠ) – Εκτίμηση Κινδύνου
Δεν υπάρχει μία και μόνη λύση, ενδέχεται δε να χρειαστούν οι συμβουλές ειδικού γιατρού για την αντιμετώπιση σπάνιων ή σοβαρών προβλημάτων. Ωστόσο, πολλές λύσεις είναι απλές και φθηνές, π.χ. η χορήγηση τροχιοδρομικού μεταφορέα (τρόλεϊ) για τη διευκόλυνση του χειρισμού προϊόντων ή την αλλαγή θέσης αντικειμένων πάνω σε γραφεία.Για την αντιμετώπιση των ΜΣΠ, οι εργοδότες πρέπει να συνδυάζουν:
Εκτίμηση των κινδύνων: εφαρμόστε ολιστική προσέγγιση, η οποία θα εκτιμά και θα αντιμετωπίζει συνολικά τις αιτίες (βλ. κατωτέρω). Είναι επίσης σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη οι ομάδες εκείνες των εργαζομένων που κινδυνεύουν περισσότερο από μυοσκελετικές διαταραχές (ΜΣΔ). Η βασική προτεραιότητα είναι τόσο η εξάλειψη των κινδύνων όσο και η προσαρμογή της εργασίας στον εργαζόμενο.
Οι κύριες αιτίες ανάπτυξης ΜΣΠ είναι η συσσωρευτική επίπτωση των μικροτραυματισμών που φυσιολογικά συμβαίνουν καθημερινά επειδή δεν δίδουμε τη δυνατότητα ανάταξης στο σώμα μας. Μετά από μακροχρόνια έκθεση και εάν δεν ληφθούν μέτρα τότε αυτοί οι μικροτραυματισμοί αποκτούν χαρακτήρα μόνιμης βλάβης στο σώμα μας:
Συμμετοχή των εργαζομένων: καλέστε το προσωπικό και τους εκπροσώπους του να συμμετάσχουν στον διάλογο σχετικά με τα πιθανά προβλήματα και τις λύσεις τους. Συνήθως οι λύσεις είναι απλές, δεν κοστίζουν και έχουν το πλεονέκτημα ότι αυξάνουν και την παραγωγικότητα.
Σχέδιο Προληπτικής Δράσης
Αφού ολοκληρωθεί η εκτίμηση κινδύνων, θα πρέπει να καταρτιστεί κατάλογος των μέτρων, κατά σειρά προτεραιότητας, καθώς και των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους που θα συμμετέχουν στην εφαρμογή τους. Οι ενέργειες θα πρέπει να επικεντρώνονται στην πρωτογενή πρόληψη, αλλά και στα μέτρα για την ελαχιστοποίηση της σοβαρότητας τυχόν τραυματισμού. Είναι σημαντικό να διασφαλίζεται ότι όλοι οι εργαζόμενοι αφενός λαμβάνουν κατάλληλες πληροφορίες, εκπαίδευση και κατάρτιση σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία στον χώρο εργασία και αφετέρου γνωρίζουν πώς να αποφεύγουν συγκεκριμένους κινδύνους και παράγοντες κινδύνου.
Τα μέτρα εφαρμόζονται στους ακόλουθους τομείς:
Διαρρύθμιση του χώρου εργασίας: προσαρμόστε τη διαρρύθμιση του χώρου εργασίας και βελτιώστε τη στάση του σώματος κατά την εργασία.
Ποσοστό εργοδοτών που έχουν προγράμματα αποκατάστασης και επανενσωμάτωσης των εργαζομένων που ήδη πάσχουν από ΜΣΠ (Μ.Ο. 72%)
Eξοπλισμός: διασφαλίστε ότι είναι εργονομικά σχεδιασμένος και κατάλληλος για την εκτέλεση των καθηκόντων
Καθήκοντα: αλλάξτε μεθόδους εργασίας ή εργαλεία
Διαχείριση: σχεδιάστε τις εργασίες με στόχο την αποφυγή της εκτέλεσης επαναλαμβανόμενων ή παρατεταμένων εργασιών σε ακατάλληλες στάσεις. Να προγραμματίζετε διαλείμματα ανάπαυσης, να εναλλάσσετε τις θέσεις εργασίας και να ανακατανέμετε τα εργασιακά καθήκοντα
Οργανωτικοί παράγοντες: αναπτύξτε πολιτική για τις ΜΣΠ, με σκοπό τόσο τη βελτίωση της οργάνωσης της εργασίας και του ψυχοκοινωνικού περιβάλλοντος στον χώρο εργασίας όσο και την προαγωγή της μυοσκελετικής υγείας.
Οι δράσεις πρόληψης πρέπει να λαμβάνουν επίσης υπόψη τις τεχνολογικές αλλαγές στον εξοπλισμό, την ψηφιοποίηση των εργασιακών διαδικασιών και τις συναφείς αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης της εργασίας.
Η προσέγγιση για τη διαχείριση των ΜΣΠ πρέπει επίσης να εστιάζεται στην παρακολούθηση και προαγωγή της υγείας καθώς και στην αποκατάσταση και επανενσωμάτωση των εργαζομένων που ήδη πάσχουν από ΜΣΠ.
Έρευνα σχετικά με τις ΜΣΠ που σχετίζονται με την εργασία
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας & Υγείας (EU-OSHA) υλοποίησε πολυετές έργο ανασκόπησης της ΕΑΥ όσον αφορά τις ΜΣΠ που σχετίζονται με την εργασία. Στόχος του έργου ήταν η διερεύνηση των ζητημάτων ΜΣΠ που σχετίζονται με την εργασία, η βελτίωση της κατανόησης αυτού του θέματος και ο προσδιορισμός αποτελεσματικών τρόπων πρόληψης των ΜΣΠ που σχετίζονται με την εργασία. Το έργο εξέτασε επίσης πολιτικές και μέτρα στον χώρο εργασίας για την πρόληψη των ΜΣΠ που σχετίζονται με την εργασία και για τη διαχείριση των χρόνιων ΜΣΠ, καθώς και μέτρα για την υποστήριξη της αποκατάστασης και της επιστροφής των εργαζομένων στην εργασία. Το έργο ανασκόπησης της ΕΑΥ ανταποκρίνεται στις ανάγκες των υπευθύνων χάραξης πολιτικής και των ερευνητών, ενώ παράλληλα συμπληρώνει την εκστρατεία «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας».
Ευρωπαϊκή Νομοθεσία
Οι ευρωπαϊκές οδηγίες, οι ενωσιακές στρατηγικές για την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία, οι κανονισμοί των κρατών μελών και οι κατευθυντήριες γραμμές ορθών πρακτικών έχουν ήδη αναγνωρίσει τη σημασία της πρόληψης των ΜΣΠ.
Οι κίνδυνοι από τις ΜΣΠ που σχετίζονται με την εργασία εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας-πλαισίου για την ΕΑΥ, η οποία αποσκοπεί στην προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που σχετίζονται με την εργασία εν γένει και ορίζει την ευθύνη του εργοδότη να διασφαλίζει την υγεία και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας. Έχουν εκδοθεί ειδικές οδηγίες για την αντιμετώπιση ορισμένων κινδύνων που σχετίζονται με τις ΜΣΠ, ειδικότερα η οδηγία για τη χειρωνακτική διακίνηση φορτίων, η οδηγία για τον εξοπλισμό με οθόνη οπτικής απεικόνισης και η οδηγία για τους κραδασμούς. Η οδηγία για τη χρησιμοποίηση εξοπλισμού εργασίας αφορά τις στάσεις των εργαζομένων κατά τη χρήση εξοπλισμού εργασίας και καθιστά σαφές ότι οι εργοδότες πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις αρχές της εργονομίας ώστε να συμμορφώνονται με τις ελάχιστες απαιτήσεις ΕΑΥ.
Ο EU-OSHA παρακολουθεί τη συχνότητα, τις αιτίες και την πρόληψη των ΜΣΠ και υποστηρίζει την ανταλλαγή ορθών πρακτικών.
