Σήμανση CE για τα Μηχανήματα και Υποχρεώσεις Κατασκευαστών

Οδηγία για τα Μηχανήματα

Η βασική οδηγία που αφορά την σήμανση CE για τα μηχανήματα είναι η οδηγία 2006/42/ΕΚ η οποία αναθεώρησε την οδηγία 98/37/ΕΚ που με την σειρά της κωδικοποίησε την οδηγία 89/392/ΕΟΚ. Η Ελληνική νομοθεσία ενσωμάτωσε την οδηγία 89/392/ΕΟΚ με το Π.Δ 377/93 (160/Α/15-09-93) που ισχύει από 01-01-1993 και την 2006/42/ΕΚ με το Προεδρικό Διάταγμα 57/2010 (ΦΕΚ ) που ισχύει από 25 Ιουνίου 2010.

Γράφει ο Θωμάς Παπαστεργιάδης, Διπλωματούχος Μηχανολόγος Μηχανικός
Τεχνικός Σύμβουλος Επιχειρήσεων

Σκοπός των παραπάνω οδηγιών είναι να διασφαλίσουν την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων έναντι των κινδύνων που απορρέουν από τη χρήση τους και να μειωθεί το κοινωνικό κόστος των ατυχημάτων, με τον ασφαλή αρχικό σχεδιασμό και κατασκευή των μηχανημάτων, και την ορθή εγκατάσταση και συντήρησή τους.

Ευθύνη του Κατασκευαστή

Οι υποχρεώσεις που γεννά η οδηγία για τα μηχανήματα όσον αφορά τη συμμόρφωση μηχανημάτων και ημιτελών μηχανημάτων βαρύνουν τον κατασκευαστή ή τον εξουσιοδοτημένο αντιπρόσωπό του. Η διαδικασία του σχεδιασμού και της κατασκευής μηχανημάτων ή ημιτελών μηχανημάτων δύναται να περιλαμβάνει διάφορα άτομα ή εταιρείες, αλλά ένας εξ αυτών πρέπει να αναλάβει την ευθύνη ως κατασκευαστής για τη συμμόρφωση του μηχανήματος ή του ημιτελούς μηχανήματος με την οδηγία.
Ένα πρόσωπο που δημιουργεί ένα σύνολο μηχανημάτων θεωρείται κατασκευαστής του συνόλου. Συνήθως, τα στοιχεία που απαρτίζουν ένα σύνολο μηχανημάτων παρέχονται από διαφορετικούς κατασκευαστές. Ωστόσο, ένα πρόσωπο πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για τη συμμόρφωση ολόκληρου του συνόλου. Την ευθύνη αυτή δύναται να αναλάβει ο κατασκευαστής μίας ή περισσότερων επιμέρους μονάδων, ένας εργολάβος ή ο χρήστης. Αν ένας χρήστης δημιουργήσει ένα σύνολο μηχανημάτων για ιδία χρήση, θεωρείται ότι είναι ο κατασκευαστής του συνόλου.

Οι κατασκευαστές φέρουν ακέραιη την ευθύνη πιστοποίησης της συμμόρφωσης των μηχανημάτων τους με τις απαιτήσεις της οδηγίας. Επειδή το κόστος αρχικού σχεδιασμού και κατασκευής ενός μηχανήματος αυξάνεται λόγω των απαιτήσεων της οδηγίας, πολλοί κατασκευαστές αναρωτιούνται εάν η τήρηση των απαιτήσεων αυτών είναι υποχρεωτική για να μπορούν να επιθέσουν την σήμανση CE στο μηχάνημά τους.

Η ερώτηση αυτή είναι ανάλογη με το εάν θα πρέπει π.χ. να οδηγήσει κάποιος αυτοκίνητο ενώ βρίσκεται υπό την επήρεια αλκοόλ. Η απάντηση και στα δύο ερωτήματα είναι ότι εξαρτάται από το ρίσκο που θέλει ο καθένας να αναλάβει. Και στις δύο περιπτώσεις η απάντηση είναι ίδια, γιατί απαγορεύεται στην πρώτη περίπτωση να μην υπάρχουν οι κατάλληλες διατάξεις ασφαλείας και στην δεύτερη περίπτωση να οδηγείς υπό την επήρεια αλκοόλ. Και γιατί, εάν συμβεί κάποιο ατύχημα, η κατάληξη θα είναι δραματική για αυτόν που το προκάλεσε (δηλαδή τον κατασκευαστή και τον μεθυσμένο οδηγό) από οικονομικής και ψυχολογικής πλευράς.

Ευθύνη του Χρήστη

Ο αγοραστής του μηχανήματος πρέπει να διασφαλίζει ότι το μηχάνημα που προμηθεύτηκε συνοδεύεται από τα παρακάτω:

• Σήμανση CE.
• Δήλωση συμμόρφωσης του κατασκευαστή που δηλώνει ότι το μηχάνημα είναι σε συμμόρφωση με την οδηγία και τα κατάλληλα πρότυπα.
• Οδηγίες (εγχειρίδιο) χρήσης και συντήρησης. Οι οδηγίες χρήσης και συντήρησης πρέπει να είναι στα Ελληνικά και να περιγράφουν τα μέτρα ασφαλείας που έχουν ληφθεί για τους κινδύνους από την χρήση του μηχανήματος.

Τι Θεωρείται Μηχάνημα

Μηχάνημα θεωρούνται τα παρακάτω:

• μηχανήματα (βλέπε τον ορισμό στην οδηγία για τον ακριβή ορισμό, αλλά συνοπτικά μπορούμε να πούμε μηχάνημα είναι ότι κινείται με κάποιου είδους ενέργεια π.χ. με κινητήρα, και ανυψωτικά που κινούνται με την ανθρώπινη δύναμη)
• εναλλάξιμος εξοπλισμός (π.χ. λεπίδες, ακίδες, απλοί κουβάδες κίνησης γαιών, εξέδρες εργασίας κ.λπ., που προορίζονται απλά για την αντικατάσταση φθαρμένων ή χαλασμένων μερών που δεν αλλάζουν τη λειτουργία του βασικού μηχανήματος, ούτε του προσθέτουν νέα λειτουργία
• δομικά στοιχεία ασφαλείας (π.χ. προφυλακτήρες και προστατευτικές διατάξεις για την προστασία των εργαζομένων από τα κινούμενα μέρη, διατάξεις έκτακτης ανάγκης, διατάξεις ελέγχου μέσω και των δύο χειρών, εξοπλισμός για λειτουργίες ασφαλείας, συστήματα απαγωγής εκπομπών, κ.α.)
• ανυψωτικά εξαρτήματα
• αλυσίδες, συρματόσχοινα και ιμάντες
• αφαιρετά συστήματα μηχανικής μετάδοσης και
• ημιτελή μηχανήματα (π.χ. η μεταφορική ταινία που μεταφέρει τα προϊόντα σε μια γραμμή παραγωγής).

Τεχνικός Φάκελος

Ο τεχνικός φάκελος του κατασκευαστή αποτελεί το μέσο που επιτρέπει στις αρχές εποπτείας της αγοράς να ελέγχουν τη συμμόρφωση του μηχανήματος μετά τη διάθεσή του στην αγορά, καθώς και μέσο επίδειξης από μέρους του κατασκευαστή της συμμόρφωσης του προϊόντος του με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας.

Ο τεχνικός φάκελος σύμφωνα με την οδηγία για τα μηχανήματα 2006/42/ΕΚ και το ΠΔ 57/2010 αποτελείται από τα εξής:

1. γενική περιγραφή του μηχανήματος,

2. το γενικό σχέδιο του μηχανήματος και των σχεδίων των κυκλωμάτων ελέγχου, καθώς και τις σχετικές περιγραφές και εξηγήσεις που απαιτούνται για την κατανόηση της λειτουργίας του μηχανήματος,

3. τα λεπτομερή και πλήρη σχέδια, συνοδευόμενα από τυχόν σημειώσεις υπολογισμών, αποτελέσματα δοκιμών, πιστοποιητικά κ.λπ., που απαιτούνται για την επαλήθευση της συμμόρφωσης του μηχανήματος προς τις βασικές απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας,

4. την τεκμηρίωση για την αξιολόγηση του κινδύνου, όπου θα περιγράφεται η ακολουθηθείσα διαδικασία, και η οποία περιλαμβάνει:

4.1. κατάλογο των βασικών απαιτήσεων υγείας και ασφάλειας που εφαρμόζονται στο μηχάνημα·

4.2. την περιγραφή των μέτρων προστασίας που έχουν ληφθεί για την εξάλειψη ή τη μείωση εντοπισθέντων κινδύνων και, ενδεχομένως, την αναφορά σε εναπομένοντες κινδύνους που συνδέονται με το μηχάνημα,

5. τα πρότυπα και τις άλλες τεχνικές προδιαγραφές που χρησιμοποιήθηκαν, με αναφορά στις βασικές απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας που καλύπτουν αυτά τα πρότυπα,

6. όλες τις τεχνικές εκθέσεις που παρέχουν τα αποτελέσματα δοκιμών που πραγματοποιήθηκαν κατ’ επιλογήν του κατασκευαστή, είτε από τον ίδιο, είτε από οργανισμό τον οποίο επέλεξε ο κατασκευαστής ή ο εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπός του,

7. αντίτυπο των οδηγιών χρήσης και συντήρησης του μηχανήματος,

8. ενδεχομένως, τη δήλωση ενσωμάτωσης ημιτελών μηχανημάτων και τις οδηγίες συναρμολόγησής τους,

9. ενδεχομένως, αντίγραφα της δήλωσης συμμόρφωσης ΕΚ για μηχανήματα ή άλλα προϊόντα που ενσωματώνονται στο μηχάνημα,

10. αντίγραφο της δήλωσης συμμόρφωσης ΕΚ.

Ο τεχνικός φάκελος διατηρείται από τον κατασκευαστή για τουλάχιστον δέκα (10) χρόνια από την ημερομηνία της κατασκευής του μηχανήματος.

Άλλες Οδηγίες

Εάν το μηχάνημα περιλαμβάνει εξοπλισμό όπως δοχείο πίεσης ή ηλεκτρολογικό υλικό, τότε ο εξοπλισμός αυτός πρέπει να ικανοποιεί τις απαιτήσεις των αντίστοιχων οδηγιών όπως π.χ. της οδηγίας για τα απλά δοχεία πίεσης ή τα δοχεία πίεσης, της οδηγίας για την ηλεκτρομαγνητική συμβατότητα, της οδηγίας για τον ηλεκτρολογικό εξοπλισμό που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί εντός ορισμένων ορίων τάσης, κ.α.

Πρότυπα

Υπάρχουν τρεις τύποι προτύπων: Α, Β και C. Τα πρότυπα τύπου Α προσδιορίζουν βασικές έννοιες, ορολογία και αρχές σχεδιασμού που ισχύουν για όλες τις κατηγορίες μηχανημάτων αλλά δεν προσδίδουν από μόνα τους πλήρες τεκμήριο συμμόρφωσης.

Το πρότυπο τύπου Α που χρησιμοποιείται για τα μηχανήματα είναι το EN ISO 12100:2010, Safety of machinery — General principles for design — Risk assessment and risk reduction.
Τα πρότυπα τύπου B σχετίζονται κυρίως με εξειδικευμένα θέματα ή λειτουργίες ασφάλειας όπως αποστάσεις ασφαλείας από κινούμενα μέρη, θόρυβο, φωτοκύτταρα, κουρτίνες ασφαλείας, διατάξεις ενδομανδάλωσης, κλίμακες, κ.α.

Π.χ. το πρότυπο EN ISO 13857:2008 «Safety of machinery – Safety distances to prevent hazard zones being reached by upper and lower limbs» αφορά τις αποστάσεις που πρέπει να υπάρχουν στα μηχανήματα από τις επικίνδυνες ζώνες ώστε να είναι ασφαλή η χρήση του, το πρότυπο EN 60204-1:2006 «Safety of machinery— Electrical equipment of machines — Part 1: General requirements» αφορά τις προδιαγραφές για τους ηλεκτρολογικούς πίνακες, το πρότυπο EN ISO 13855 «Safety of machinery — Positioning of safeguards with respect to the approach speeds of parts of the human body» αφορά την θέση π.χ. της φωτοκουρτίνας από την επικίνδυνη ζώνη και το πρότυπο ISO 11161/2007+Α1/2010 «Safety of machinery – Integrated manufacturing systems -Basic requirements» αφορά την γραμμή παραγωγής που αποτελείται από μηχανήματα διαφόρων κατασκευαστών που έχουν συνδεθεί μεταξύ τους (και με μεταφορικές ταινίες) για να επιτελέσουν την παραγωγή ενός προϊόντος, κ.ο.κ.

Τέλος, τα πρότυπα τύπου C αποτελούν προδιαγραφές για συγκεκριμένου τύπου μηχανήματα (π.χ. μηχάνημα συσκευασίας, μηχάνημα ανύψωσης φορτίων, κ.α.), ενίοτε παραπέμπουν και σε πρότυπα τύπου Α ή Β. Σε περίπτωση αλληλοεπικάλυψης με αντίστοιχες προδιαγραφές με αυτές των Α ή Β υπερισχύουν έναντι αυτών.

Π.χ. το πρότυπο EN 693:2001+A2:2011 «Machine tools — Safety — Hydraulic presses» ισχύει για τις υδραυλικές πρέσες, το πρότυπο EN 415-6:2013 «Safety of packaging machines — Part 6: Pallet wrapping machines» αφορά την ασφάλεια των μηχανών που βάζουν το πλαστικό φιλμ σε παλέτες με προϊόντα, το πρότυπο EN 1248:2001+A1:2009 «Safety requirements for abrasive blasting equipment» αφορά τα μηχανήματα αμμοβολής, κ.ο.κ.

Ενέργειες του Κατασκευαστή

Για να διασφαλίσει ο κατασκευαστής (ή ο εργολάβος που τα εγκαθιστά ή ο χρήστης που τα εγκαθιστά) ότι τα μηχανήματα που διαθέτει στην αγορά (ή δίνονται στους εργαζόμενους για χρήση) ικανοποιούν τις απαιτήσεις της οδηγίας 2006/42/ΕΚ για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων που τα χρησιμοποιούν, πρέπει να εξασφαλίζει τα παρακάτω:

• να κατασκευάζει τα μηχανήματα βάσει των απαιτήσεων των προτύπων Α, Β και C·
• να συντάσσει την ορθή δήλωση συμμόρφωσης που θα περιέχει τα πρότυπα βάσει των οποίων έχει κατασκευάσει το μηχάνημα·
• να διαθέτει σε κάθε μηχάνημα οδηγό χρήσης και συντήρησης βάσει των απαιτήσεων της οδηγίας 2006/42/ΕΚ και του προτύπου τύπου C·
• να επιθέτει στο μηχάνημά του την κατάλληλη σήμανση ασφάλειας και
• να επιθέτει στο μηχάνημα την ορθή σήμανση CE.