Όπου και αν υπάρχει κάποια σύναξη τεχνικών του κλάδου, έστω και μικρή, ακόμη και “πηγαδάκι” το θέμα των ψυκτικών ρευστών είναι το πρώτο στην “ατζέντα της συζήτησης” από διάφορες και ευκολονόητες σκοπιές. Αυτό που κατάλαβα σε κάτι τέτοιες γενικές συζητήσεις, είναι πως θα Ηταν απόλυτα σκόπιμο να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στα σύγχρονα εύφλεκτα και τοξικά ψυκτικά ρευστά. Έτσι στο σημερινό μου άρθρο θα καταγράψω κάποιες λεπτομέρειες που σχετίζονται μ’ αυτά, με την ελπίδα, ότι αυτές θα βάλουν κάποια πράγματα στη σωστή τους θέση.
Γράφει ο Δημήτρης Μενεγάκης, Μηχανολόγος Μηχανικός
Η ευφλεξιμότητα
Και πρώτα πρώτα η ευφλεξιμότητα που σε κάποια έντυπα αναφέρεται και “ευφλεκτότητα”. Διεθνή πρότυπα, όπως το ISO 817 και το πρότυπο EN 13313 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατατάσσουν την ευφλεξιμότητα των ψυκτικών ρευστών σε τέσσερις κατηγορίες και την χαρακτηρίζουν με τους αριθμούς
1-2L-2 και 3, που ο καθένας απ’ αυτούς εκφράζει και το “επίπεδο” της ευφλεκτότητας. Έτσι
– Το 1. Σημαίνει “το υγρό δεν είναι εύφλεκτο”
– Το 2L σημαίνει “υγρό με χαμηλή ευφλεξιμότητα”
– Το 2 σημαίνει “το υγρό είναι εύφλεκτο και
– Το 3 σημαίνει “υγρό με υψηλή ευφλεξιμότητα”
Τα στοιχεία αυτά είναι αρκετά για να κάνει τη δουλειά του ένας ψυκτικός. Πρέπει όμως να ομολογήσω, ότι αν ένας σχολαστικός τεχνικός αναφερθεί στα πρότυπα που προανάφερα, θα διαπιστώσει ακόμα, ότι το επίπεδο ευφλεξιμότητας ενός ψυκτικού υγρού χαρακτηρίζεται συμπληρωματικά από:
– Την ταχύτητα καύσης (υψηλή ή χαμηλή)
– Το ανώτερο όριο ευφλεξιμότητας (UFL)
– Το κατώτερο όριο ευφλεξιμότητας (LFL)
– Την ελάχιστη ενέργεια ανάφλεξης (MIE) και
– Τη θερμότητα καύσης (HOC)
Η σημασία αυτών συμβόλων είναι:
– UFL= Ultimate Flexibility Level
– LFL= Lower Flexibility Level
– MIE = Minimum Ignition Energy
– HOC = Heat of Combustion.
Η μετάφραση των όρων βρίσκεται ακριβώς επάνω. Από τα στοιχεία αυτά οι τεχνικοί του κλάδου μας χρειάζονται οπωσδήποτε το κατώτερο όριο ευφλεξιμότητας LFL, επειδή το στοιχείο αυτό συνοδεύει κάθε εύφλεκτο ψυκτικό υγρό και φανερώνει την ελάχιστη ποσότητα-το βάρος –του αερίου που πρέπει ωα αναμιχτεί με τον ατμοσφαιρικό αέρα, για να μπορεί το μίγμα να αναφλέγεται. Εδώ πρέπει να το ξεδιαλύνουμε λίγο με ένα παράδειγμα. Αγοράσαμε ένα ψυκτικό υγρό που έχει LFL 0,306 kg/ m³.Αυτό σημαίνει ότι 0,306 κιλά από αυτό το ψυκτικό υγρό δίνει ατμούς που αν αναμιχτούν με αέρα 1 m³, τότε το μίγμα γίνεται αναφλέξιμο. Κάτω από το 0,306 δηλαδή, το μίγμα δεν είναι αναφλέξιμο. Η ευφλεκτότητα αρχίζει από το 0,306 και πάνω.
Το LFL είναι για τους ψυκτικούς ένα χρησιμότατο στοιχείο για την δουλειά τους, που αφορά τόσο τα σύγχρονα εύφλεκτα ψυκτικά υγρά, όσο και τα μελλοντικά, όπως άρχισε να διαφαίνεται. Λίγο πιο κάτω στο άρθρο αυτό θα δούμε με λεπτομέρεια πότε και πώς θα χρησιμοποιούμε αυτό το LFL.Τα εύφλεκτα ψυκτικά υγρά πρέπει να χρησιμοποιούνται αποκλειστικά και μόνο σε μηχανήματα και συστήματα ειδικά μελετημένα και κατασκευασμένα γι’ αυτά. Η μετατροπή υφιστάμενου εξοπλισμού για εύφλεκτα ρευστά, που κατασκευάστηκε και μελετήθηκε αρχικά για ″μη-εύφλεκτα″ γίνεται πάντα με την ευθύνη του εγκαταστάτη, ο οποίος πρέπει πάντα να ενημερώνεται και να συμμορφώνεται με τους πυροσβεστικούς κανονισμούς και τις οδηγίες των κατασκευαστών ώστε να είναι πάντα βέβαιος , ότι ο εξοπλισμός και οι συνθήκες λειτουργίας είναι κατάλληλες για εύφλεκτα ψυκτικά υγρά.
Το επίπεδο της ευφλεξιμότητας ενός ψυκτικού ρευστού επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κάποιο χώρο. Πολευδομικοί κανόνες, που σχετίζονται με την “πυρασφάλεια” προδιαγράφουν το επιτρεπόμενο επίπεδο ευφλεξιμότητας των χρησιμοποιούμενων ψυκτικών υγρών, καθώς και άλλες απαιτήσεις, όπως υποχρεωτικές κτηριακές προσβάσεις, δρόμοι διαφυγής, σήμανση, εξαερισμό κ.α. Οι τεχνικοί που θα κάνουν την εγκατάσταση πρέπει πάντα να ενημερώνονται σχετικά, πριν ακόμη εγκαταστήσουν εξοπλισμό σε κάποιο χώρο, αν ο εξοπλισμός αυτός χρησιμοποιεί εύφλεκτα ψυκτικά υγρά, γιατί αυτοί φέρουν τελικά την ευθύνη.
Η τοξικότητα
Όταν ένα αέριο ή ένα υγρό αναφέρεται σαν τοξικό, τότε αυτό είναι δηλητήριο. Η ιδιότητα που έχει να είναι δηλητηριώδες ονομάζεται ″τοξικότητα. Το διεθνές πρότυπο ISO 817, καθώς και το πρότυπο EN 13313 της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατατάσσουν την τοξικότητα των ψυκτικών ρευστών σε δύο επίπεδα ή κατηγορίες. Με το γράμμα Α χαρακτηρίζονται τα υγρά χαμηλής τοξικότητας, και με το Β εκείνα με υψηλή τοξικότητα. Δίπλα στα γράμματα Α ή Β αναφέρονται οι αριθμοί 1-2L-2-3 που χαρακτηρίζουν την ευφλεξιμότητα. Έτσι ένα ψυκτικό υγρό που χαρακτηρίζεται Α1 σημαίνει ότι είναι χαμηλής τοξικότητας (Α) και μη εύφλεκτο (1), ή ένα ψυκτικό υγρό που χαρακτηρίζεται Α2 σημαίνει ότι είναι χαμηλής τοξικότητας (Α) και εύφλεκτο (2). Η συντριπτική πλειοψηφία των ψυκτικών υγρών που χρησιμοποιούνται σήμερα κατατάσσονται στην κατηγορία Α1, είναι δηλαδή χαμηλής τοξικότητας και μη εύφλεκτα. Καθώς όμως προχωρούμε προς τα νέα με χαμηλό GWP,αλλά και προς τα φυσικά ψυκτικά ρευστά, θα δουλεύουμε όλο και πιο πολύ με τοξικά και εύφλεκτα.
Τα συνθετικά ψυκτικά ρευστά HFC, κατηγορίας Α1 που κυκλοφορούν σήμερα φαίνονται στον Πίνακα 1, τα κατηγορίας Α2L φαίνονται στον Πίνακα 2 και τα φυσικά ψυκτικά ρευστά στον Πίνακα 3. Συγκρίνοντας τους Πίνακες 1 και 2, εύκολα μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι όσο πιο χαμηλός είναι ο δείκτης GWP, τόσο μεγαλώνει η πιθανότητα το ψυκτικό υγρό να είναι πιο πολύ εύφλεκτο. Τα ψυκτικά υγρά του Πίνακα 1 είναι σε καθεστώς σταδιακής απαγόρευσης, λόγω του υψηλού δείκτη GWP. Με μια γρήγορη ματιά μπορείτε να διαπιστώσετε τον ακριβή χρόνο της οριστικής απαγόρευσης του καθενός από αυτά, σύμφωνα με τον κανονισμό 517/2014, αλλά και τον αντικαταστάτη του, όταν φτάσει η ώρα της απόσυρσης.
Τα ρευστά του Πίνακα 2 είναι τα πιο σύγχρονα συνθετικά ψυκτικά υγρά. Κάποια απ’ αυτά είναι φθοριωμένοι υδρογονάνθρακες, HFC (R32- R452 B- R454C – R455A) και τα υπόλοιπα είναι υδροφθοροολεφίνες HFO. ( R1234YF – R1234ZE), που θεωρούνται τα πιο τελευταίας τεχνολογίας.
Τα υγρά του Πίνακα 3, είναι τα φυσικά ψυκτικά υγρά, που με τα σημερινά δεδομένα θεωρούνται τα ψυκτικά υγρά του μέλλοντος, αφού ο κανονισμός 517/2014 μας οδηγεί ολοταχώς προς αυτά, όπως φαίνεται ξεκάθαρα. Τα υγρά του Πίνακα2 και του Πίνακα 3 θα επηρεάσουν άμεσα την καθημερινότητα στη δουλειά μας και την ηρεμία του ύπνου μας. Εγώ πάντως ελπίζω, ότι η Επιστήμη και η Βιομηχανία θα δώσουν τη λύση σύντομα, αφού φαίνεται ξεκάθαρα ότι το παιχνίδι στο κοντινό μέλλον θα παιχτεί ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο πίνακες.
| Πίνακας 1 Συνθετικά ψυκτικά υγρά HFC – Φθοριωμένοι υδρογονάνθρακες-που κυκλοφορούν σήμερα αλλά είναι σε σταδιακή απαγόρευση-κατηγορίας Α1 (χαμηλής τοξικότητας μη αναφλέξιμα) |
||||
| Ψυτικό υγρό | GWP* | Σημείο βρασμού °C | Κρίσιμη θερμοκρασία °C | Παρατηρήσεις |
| R23 | 14800 | -82° | +26° | Ο δείκτης GWP εκφράζει τα κιλά CO2 που αντιστοιχούν στο κάθε κιλό του αντίστοιχου ρευστού. Για παράδειγμα 1 κιλό R404A αντιστοιχεί σε 3922 κιλά CO2 |
| R508B | 13396 | -87° | +12° | |
| R507A | 3985 | -47° | +71° | |
| R404A | 3922 | -46° | +72° | |
| R422A | 3143 | -47° | +72° | |
| R422D | 2729 | -43° | +80° | |
| R417A | 2346 | -38° | +90° | |
| R423A | 2280 | -24° | +99° | |
| R438A | 2265 | -43° | +84° | |
| R452A | 2140 | -47° | +75° | |
| R407A | 2107 | -45° | +82° | |
| R410A | 2088 | -51° | +71° | |
| R407F | 1825 | -46° | +83° | |
| R437A | 1805 | -33° | +75° | |
| R407C | 1774 | -44° | +86° | |
| R134A | 1430 | -26° | +101° | |
| R449A | 1397 | -46° | +83° | |
| R448A | 1387 | -46° | +86° | |
| R513A | 631 | -29° | +96° | |
| R450A | 605 | -23° | +106° | |
| R452B | ||||
| Πίνακας 2 Νέα συνθετικά ψυκτικά υγρά HFC-Φθοριομένοι υδρογονάνθρακες και HFO- Υδροφθοροολεφίνες κατηγορίας Α2L (χαμηλής τοξικότητας και χαμηλής ευφλεξιμότητας) |
||||
| Ψυκτικό υγρό | GWP | Σημείο βρασμού °C | Κρίσιμη θερμοκρασία °C | Παρατηρήσεις |
| R32 | 675 | -52° | +78° | (HFC) |
| R455A | 146 | -53° | +81° | (HFC) |
| R1234YF | 4 | -29° | +94° | (HFO) |
| R1234ZE | 1 | -19° | +110° | (HFO) |
| Πίνακας 3: Φυσικά Ψυκτικά Ρευστά | ||||||
| Φυσικό ψυκτικό υγρό |
GWP | Σημείο βρασμού °C |
Κρίσιμη θερμοκρασία °C |
Κατηγορία | Τοξικότητα | Ευφλεξιμότητα |
| R170 (Αιθάνιο) | 6 | -89° | 32° | Α3 | Χαμηλή | Υψηλή |
| R290 (Προπάνιο) | 3 | -42° | 97° | Α3 | Χαμηλή | Υψηλή |
| R600a (Βουτάνιο) | 3 | -12° | 135° | Α3 | Χαμηλή | Υψηλή |
| R1270 (Προπυλένιο) | 2 | -48° | 92° | Α3 | Χαμηλή | Υψηλή |
| R744 (CO2) | 1 | -57° | 31° | Β1 | Υψηλή | Άφλεκτο |
| R717 (Αμμωνία) | 0 | -33° | 132° | Β2L | Υψηλή | Χαμηλή |
| Οι ατμοί των φυσικών ψυκτικών υγρών κάτω από ορισμένες συνθήκες και προϋποθέσεις προκαλούν εκρήξεις, εκτός από το CO2 |
||||||
Τα πρότυπα Ασφαλείας
Οι τεχνικοί που ασχολούνται με ψυκτικές εγκαταστάσεις ή με συστήματα κλιματισμού, που χρησιμοποιούν εύφλεκτα ψυκτικά υγρά, είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν πιστά της οδηγίες και τις προδιαγραφές των κατασκευαστών. Αν σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχουν στη διάθεσή τους τέτοιες οδηγίες, τότε είναι προς το συμφέρον τους να ακολουθούν τις προδιαγραφόμενες οδηγίες των προτύπων ασφαλείας.
Ταυτόχρονα όμως με τις οδηγίες των κατασκευαστών ή των προτύπων ασφαλείας, πρέπει να ενημερώνονται και να συμμορφώνονται με την νομοθεσία, δηλαδή με τις Πολεοδομικές διατάξεις, που σχετίζονται με την ασφάλεια και την υγιεινή. Στο σημείο αυτό πρέπει να σκεφτούμε πως όλα αυτά μας δείχνουν ξεκάθαρα, ότι τα σύγχρονα και τα διαφαινόμενα ψυκτικά υγρά απαιτούν γνώση και υπευθυνότητα, γιατί χωρίς αυτά κάθε ενέργεια μπορεί να προκαλέσει σοβαρά ατυχήματα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να τα φοβόμαστε. Σίγουρα όμως πρέπει να τα σεβόμαστε και να τα προσέχουμε. Να τους χαρίζουμε την αγάπη μας και τη φροντίδα μας, για να νιώθουμε ασφαλείς, εμείς και οι πελάτες μας.
Αγαπητοί φίλοι αναγνώστες μου, δεν κουράζομε να επαναλαμβάνω συνέχεια, ότι η δουλεία μας από δώ και πέρα απαιτεί απόλυτη συμμόρφωση με τις οδηγίες των κατασκευαστών, με τις προδιαγραφές των προτύπων ασφαλείας και των πολεοδομικών διατάξεων. Να έχετε υπ’ όψη σας, ότι η αυστηρή τήρηση των προδιαγραφόμενων κανόνων ασφαλείας θα είναι σύμμαχός μας σε κάθε βήμα, γιατί ο τεχνικός που κάνει την εγκατάσταση είναι (κι αυτός) υπεύθυνος για την ασφάλεια του εξοπλισμού και των χρηστών του.
Γι’ αυτό όλα τα πρότυπα ασφαλείας προδιαγράφουν, ότι όσοι τεχνικοί ασχολούνται με τα σύγχρονα ψυκτικά υγρά πρέπει να είναι ειδικευμένοι και πιστοποιημένοι. Τώρα νοιώθω την ανάγκη να ανοίξω μια παρένθεση και μέσα σ’ αυτή να σημειώσω ότι είμαι απ’ αυτούς που πιστεύουν ότι όλοι πρέπει να εργαστούμε για να ζήσουμε σε τούτο τον κόσμο. Συνεπώς, όλοι έχουμε δικαίωμα στην εργασία. Και οι “πιστοποιημένοι” και οι “μη – πιστοποιημένοι”. Για να λειτουργήσουν όμως οι “μη – πιστοποιημένοι” θα τους δώσω μια προσωπική συμβουλή, που εύχομαι να την ακολουθήσουν όχι μόνο για να μην τους βλέπουν οι νόμιμοι και πιστοποιημένοι σαν τα μαύρα πρόβατα, αλλά για να έχουν δίπλα τους, σε κάθε τους βήμα σαν σύμμαχο και υπερασπιστή τη νομιμότητα.
Η συμβουλή είναι απλά να πιστοποιηθούν κι αυτοί όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Τα τοπικά Σωματεία τους περιμένουν, όπως και η ΟΨΕ, που διοικείται από ένα ακούραστο, ικανό και αεικίνητο πρόεδρο, πλαισιωμένο από ικανά και έμπειρα στελέχη. Όλοι αυτοί τους περιμένουν, οπότε η παρένθεσή μου κλείνει και εγώ επανέρχομαι στο θέμα μου, δηλαδή στα πρότυπα ασφαλείας. Αυτά λοιπόν είναι:
– Το γενικό πρότυπο ΕΝ378/2016
– Το πρότυπο ασφαλείας συσκευών ΕΝ 60335 – 2 – 24
– Το πρότυπο ασφαλείας συσκευών ΕΝ60335 – 2 – 40 και
– Το πρότυπο ασφαλείας συσκευών ΕΝ60335 – 2 – 89
Αυτά τα πρότυπα ασφαλείας προδιαγράφουν τη σωστή πρακτική που πρέπει να ακολουθούμε, όταν ασχολούμαστε με εύφλεκτα ψυκτικά υγρά. Οι προδιαγραφόμενοι κανόνες τους δεν είναι υποχρεωτικοί ούτε δεσμευτικοί. Είναι όμως τεχνικά άρτιοι, άρα υπολογίσιμοι και επιπλέον είναι ένας τρόπος απόδειξης της συμμόρφωσής μας με τη νομιμότητα και τη νομοθεσία.
Οι Πολεοδομικές διατάξεις είναι τοπικοί κανονισμοί, που σχετίζονται με την ασφάλεια και την υγιεινή δηλαδή πυρασφάλεια, σήμανση κτιριακών προσβάσεων, σήμανση δρόμων διαφυγής, απαγορευτικές πινακίδες για κάπνισμα, εξαερισμό χώρου, όπου απαιτείται κ.α.
Έκανα μια λεπτομερή αναφορά και ένα κοσκίνισμα των προδιαγραφών των προτύπων ασφαλείας και των πολεοδομικών διατάξεων, με στόχο να σας τις μεταφέρω περιληπτικά, ώστε να σας ενημερώσω σφαιρικά και όσο γίνεται καλύτερα. Πιστεύω ότι έτσι θα σας απαλλάξω από τον κόπο της πρώτης ανάγνωσης. Έκανα απλοποίηση όπου χρειάζονταν και περίληψη χωρίς παραλείψεις. Ταξινόμησα τις προδιαγραφόμενες οδηγίες στις έξη παρακάτω ομάδες :
– Ομάδα 1η: Το μέγιστο βάρος πλήρωσης με ψυκτικό υγρό
– Ομάδα 2η: Ανίχνευση διαρροών εύφλεκτων ψυκτικών υγρών
– Ομάδα 3η: Αφαίρεση και ανάκτηση ψυκτικού υγρού
– Ομάδα 4η: Κανόνες που αφορούν την εγκατάσταση
– Ομάδα 5η: Κανόνες που αφορούν τη συντήρηση
– Ομάδα 6η: Πολεοδομικοί κανονοσμοί.
Οι έξη ομάδες που αναφέρθηκαν θα αναπτυχτούν με λεπτομέρεια σε επόμενα άρθρα.
