Τι είναι κλιματική αλλαγή;

Η αλλαγή του κλίματος δεν είναι ένα πρόσφατο φαινόμενο. Ιστορικά, στο κλίμα της Γης έχουν συμβεί κλιματικές μεταβολές οι οποίες σηματοδότησαν χρονικές περιόδους χιλιάδων ετών. Το σύγχρονο κλίμα -αυτό που εμείς θεωρούμε φυσιολογικό- υφίσταται στον πλανήτη μας τα τελευταία 7.000 χρόνια.

Γράφει η Παναγιώτα Τσίτσου
Για την Τsitsos – Galletti, Μηχανικός Παραγωγής & Διοίκησης Δ.Π.Θ.

Ποια η διαφορά μεταξύ κλίματος και καιρού;

Συζητώντας για την κλιματική αλλαγή δεν εννοούμε απλώς ότι παρατηρείται μια μεταβολή στα καιρικά φαινόμενα της τελευταίας πενταετίας ή και λιγότερο. Η διαφορά του «καιρού» με το «κλίμα» είναι η διάρκεια, δηλαδή ο παράγοντας «χρόνος». Με απλά λόγια, κλίμα είναι ο μέσος καιρός μια περιοχής για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, συχνά ορισμένο στα 30 έτη.

Γιατί αλλάζει το κλίμα της Γης;

Η θερμοκρασία της Γης εξαρτάται από το ενεργειακό ισοζύγιο μεταξύ της εισερχόμενης και εξερχόμενης ηλιακής ενέργειας στο πλανητικό μας σύστημα. Η ενέργεια αυτή δεν είναι άλλη από την ηλιακή ακτινοβολία και θα λέγαμε, για χάρη απλούστευσης, ότι απορροφάται, ανακλάται και εκπέμπεται.

Γενικά οι κλιματικές αλλαγές που χρονολογούνται πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση, δηλαδή περίπου πριν από το 1700, έχουν αποκλειστικά φυσικά αίτια. Αυτά είναι:

  • Οι μεταβολές στην ηλιακή ενέργεια που φθάνει στη Γη,
  • Οι αλλαγές στην ανακλαστικότητα της επιφάνειας της Γης,
  • Οι ηφαιστειακές εκρήξεις. Αυτές συμβάλλουν με δύο τρόπους: αρχικά δημιουργώντας σωματίδια που αντανακλούν την προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία, μην απορροφώντας την ενέργεια της, και ψύχοντας έτσι τον πλανήτη. Και έπειτα, με την απελευθέρωση μεγάλων ποσοτήτων αερίων του θερμοκηπίου, συμβάλλοντας έτσι στην υπερθέρμανση του πλανήτη.
  • Οι φυσικές μεταβολές των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου. Τα αέρια αυτά επηρεάζουν το ποσό της θερμότητας που διατηρείται από την ατμόσφαιρα της Γης.

Αλλαγές στο κλίμα – Ο ανθρώπινος παράγοντας

Οι πρόσφατες κλιματικές αλλαγές, ωστόσο, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε φυσικά αίτια που σχετίζονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα και με το πώς αυτή ενισχύει το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ο λόγος που υφίσταται η ζωή στον πλανήτη μας ή, τουλάχιστον, η ζωή όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι σήμερα. Χωρίς αυτόν τον μηχανισμό που παράγει την «κουβέρτα» που αγκαλιάζει τη Γη, οι θερμοκρασίες του πλανήτη θα προσέγγιζαν τους -20oC.

Η μέση θερμοκρασία της Γης συνεχίζει να αυξάνεται από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης, λόγω των αυξανόμενων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, με τα κυριότερα αέρια να είναι το διοξείδιο του άνθρακα(CO2), το μεθάνιο (NH4)και το διοξείδιο του αζώτου (NO2). Ακόμη, το αέριο με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση στην ατμόσφαιρα που επιδρά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και το οποίο αυξάνεται καθώς το κλίμα του πλανήτη γίνεται θερμότερο είναι οι υδρατμοί (H2O).

Climate Change: Vital Signs of the Planet. (2019). Climate change causes: A blanket around the Earth. [online] Available at: https://climate.nasa.gov/causes/ [Accessed 18 Jan. 2019].

Από το 1880 έως και το 2015, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης αυξήθηκε κατά 0,9 οC. To 2016ο πλανήτης μας βίωσε την τρίτη συνεχόμενη ζεστότερη χρονιά απ’όταν άρχισε η καταγραφή και τήρηση αρχείων των παγκόσμιων θερμοκρασιών. Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι αυτές οι μεταβολές ευθύνονται για τη ραγδαία αύξηση των εκπεμπόμενων αερίων του θερμοκηπίου.

Data.giss.nasa.gov. (2019). Data.GISS: GISS Surface Temperature
Analysis: Analysis Graphs and Plots. [online] Available at:
https://data.giss.nasa.gov/gistemp/graphs/ [Accessed 18 Jan. 2019].

Στην παραπάνω εικόνα παρουσιάζεται διαγραμματικά η ανάλυση του περιοδικού κύκλου της θερμοκρασίας της επιφάνειας της Γης από το 1880 έως και σήμερα από το Ακαδημαϊκό Ίδρυμα GoddartInstitute for SpaceStudies.

Ποιος είναι υπεύθυνος για τις μετρήσεις;

Οι μετρήσεις των παγκόσμιων θερμοκρασιών προέρχονται από τέσσερεις διαφορετικές πηγές:

  1. NOAA – NationalOceanicandAtmosphericAdministration(Η.Π.Α.)
  2. GISS – NASA Goddard Institute for Space Sciences (Η.Π.Α.)
  3. Japan Meteorological Agency(Ιαπωνία)
  4. Met Office Hadley Centre,σεσυνεργασίαμετο the University of East Anglia’s Climatic Research Unit (Ηνωμένο Βασίλειο).

Αύξηση συγκέντρωσης CO2

Η αύξηση της θερμοκρασίας ακολουθεί την ανοδική πορεία της συγκέντρωσης του CO2 η οποία έχει εκτοξευθεί από το 1950 έως σήμερα (διάστημα 69 ετών). Στο παραπάνω διάγραμμα φαίνεται ξεκάθαρα ότι για 400.000 χρόνια τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα δεν είχαν ποτέ ξεπεράσει τα 300 ppm (μέρη στο εκατομμύριο). Αυτό σημαίνει ότι σε 1.000.000 μέρη ατμοσφαιρικού αέρα –δεν έχει σημασία αν θα είναι γραμμάρια ή χιλιόγραμμα ή λίτρα–η μέση περιεκτικότητα του ατμοσφαιρικού αέρα σε CO2 δεν ξεπέρασε ποτέ τα 300 μέρη.

Όλες οι παραπάνω πληροφορίες μπορεί να είναι απλές, αλλά αποτελούν τη βάση του σύνθετου θέματος που αποκαλείται «κλιματική αλλαγή»: ένας όρος που ενώ χρησιμοποιείται κατά κόρον και μας αφορά όλους, πολλοί –ακόμη και επαγγελματίες του χώρου της ενέργειας– αγνοούν τις βασικές πληροφορίες γύρω απ’ αυτόν.