Ένας απαραίτητος πρόλογος
Το 1976 έγραψα και κυκλοφόρησα το πρώτο μου βιβλίο ″ΨΥΚΤΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ ΠΛΟΙΩΝ″ που έδωσε μια γενική και ζωηρή εικόνα των ναυτικών εγκαταστάσεων, στην έκταση και τον τύπο που τη χρειάζεται ο μηχανικός του εμπορικού ναυτικού. Ήταν ένα σωστό εργαλείο, που βοηθούσε τους μηχανικούς και τους ψυκτικούς αυτής της ειδικότητας να φέρουν σε πέρας το έργο τους.
Γράφει ο Δημήτρης Μενεγάκης, Μηχανολόγος – Μηχανικός
Η υποδοχή του βιβλίου μου με έπεισε ότι πράγματι αυτό θεωρήθηκε ένα απαραίτητο βοήθημα. Λίγο αργότερα έγραψα και κυκλοφόρησα το δεύτερο βιβλίο μου ″ΠΛΟΙΑ ΨΥΓΕΙΑ″ που έδωσε μια γενική και ζωηρή εικόνα των εγκαταστάσεων και των συστημάτων των πλοίων – ψυγείων στην έκταση που τη χρειάζεται ο μηχανικός του εμπορικού ναυτικού, με την ελπίδα ότι θα έδινα ένα ακόμη χρήσιμο βοήθημα. Στο ίδιο βιβλίο έδωσα επίσης εκείνα τα στοιχεία που αφορούν τις Διεθνείς συνθήκες ασφαλούς μεταφοράς ευπαθών φορτίων με πλοία – ψυγεία, τις μεθόδους στοιβασίας, φόρτωσης και εκφόρτωσης, τις απαιτήσεις των φορτωτών και τους Διεθνείς κανονισμούς, στον τύπο και την έκταση που τα χρειάζονται, τόσο ο μηχανικός, όσο και ο πλοίαρχος.
Η υποδοχή και του δεύτερου βιβλίου μου, οι επανεκδόσεις που χρειάστηκε να γίνουν στο χρονικό διάστημα που πέρασε από τότε μέχρι σήμερα, επαληθεύσανε τις προσδοκίες μου και με έπεισαν ότι και αυτό το βιβλίο μου θεωρήθηκε απαραίτητο βοήθημα. Το 2007 έγραψα και κυκλοφόρησα το τρίτο μου βιβλίο ″ΑΠΛΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΨΥΞΗΣ″ στο οποίο αναλύεται με τρόπο απλό, προοδευτικό και απόλυτα κατανοητό η απλοποιημένη μέθοδος μελέτης και ορθολογικής συγκρότησης μιας σύγχρονης ψυκτικής εγκατάστασης, ικανής να ανταποκριθεί σε συγκεκριμένες και προκαθορισμένες συνθήκες ασφαλούς διατήρησης ευπαθών προϊόντων. Το βιβλίο αυτό συμπληρώνεται με βοηθητικούς πίνακες και διαγράμματα, που έχω κωδικοποιήσει κατά καιρούς συνδυάζοντας την επιστημονική γνώση και την εμπειρία μιας ολόκληρης ζωής. Το βιβλίο αυτό είναι ένα απαραίτητο εργαλείο στην καθημερινότητα ενός ψυκτικού μηχανικού και μια σημαντική βοήθεια στο πράγματι πολύπλοκο έργο του.
Το βιβλίο αυτό δεν απαιτεί διάβασμα, ούτε προσπάθεια αποστήθησης των περιεχόμενων θεμάτων. Ο τεχνικός το έχει στο συρτάρι του γραφείου του και όταν πρέπει να κάνει τη μελέτη για την επόμενη ψυκτική εγκατάσταση ή την προσφορά προς τον πελάτη του, ή την προμήθεια των υλικών του, κάθεται το απόγευμα στο γραφείο του, ετοιμάζει και ένα καφέ με τα απαραίτητα συνοδευτικά, βγάζει από το συρτάρι το βιβλίο – εργαλείο και με οδηγό της συνταγογραφημένες σελίδες, τους πίνακες και τα διαγράμματα ολοκληρώνει μόνος του σε απειροελάχιστο χρόνο τη μελέτη της ψυκτικής του εγκατάστασης και προσδιορίζει με ακρίβεια την ισχύ, την απόδοση και την επιλογή, τόσο των κύριων, όσο και των βοηθητικών συγκροτημάτων.
Παρελπίδα όμως αυτή τη φορά τα πράγματα δεν εξελίχτηκαν όπως τα περίμενα. Το βιβλίο αυτό καρκινοβατεί κυριολεκτικά, δηλαδή κυκλοφορεί με τέτοιο ρυθμό, που η ταχύτητα κυμαίνεται ανάμεσα σ’ εκείνη της χελώνας και του σκαντζόχοιρου ḷ Οι λόγοι της υποτονικής κυκλοφορίας, απρόβλεπτοι τότε, μου είναι σήμερα (κατόπιν εορτής) γνωστοί και δεν χρειάζεται να τους αναφέρω και να τους δημοσιοποιήσω. Ανατρέχω μόνο σε κάποιο ψαλμό της ορθοδοξίας, παρά το γεγονός ότι δύσκολα καταφεύγω σε τέτοιες υπέρτατες δυνάμεις ″θου Κύριε φυλακήν τω στοματί μου και θύραν περιοπής περί τα χείλη μου″ που μεταφράζεται ″περιόρισε Χριστέ μου το στόμα μου, βάζοντας μια πόρτα αξιοπρέπειας στα χείλη μου″ και σε ελεύθερη μετάφραση της ομιλούμενης νεοελληνικής σημαίνει ″Δημήτρη βούλωστο καλύτερα. Πάντως οι λόγοι της υποτονικής κυκλοφορίας είναι τρείς γνωστότατοι σήμερα ḷ Επί τέλους έρχομαι στο σημερινό μου άρθρο.
Έχω γράψει δύο ακόμη βιβλία για τους ψυκτικούς μηχανικούς. Το ένα είναι ″η απλοποιημένη μέθοδος μελέτης μιας κλιματιστικής εγκατάστασης″ και το δεύτερο είναι η ″απλοποιημένη μέθοδος μελέτης συστημάτων αερισμού – εξαερισμού και δικτύων αεραγωγών″ Τα βιβλία αυτά δεν θα τα εκδώσω. Θα παραμείνουν στα χέρια μου χειρόγραφες σημειώσεις γιατί ″το δις εξαμαρτείν, ουκ ανδρός σοφού″ που ελεύθερα μεταφράζεται ″δεν τη ξαναπατάω″ Παρά ταύτα έρχεται στη μνήμη ο όρκος που κάποτε είχα δώσει σχετικά με τη διάδοση της γνώσης, όταν αυτή έχει να κάνει με τη βελτίωση της ζωής. Έτσι αποφάσισα να δημοσιεύσω μέσω του περιοδικού μας, το δεύτερο από τα ανέκδοτα βιβλία μου, σε συμπυκνωμένες συνέχειες στα επόμενα τεύχη.
Ο αερισμός και η κυκλοφορία του αέρα είναι ένα θέμα υψηλού ενδιαφέροντος για τους ψυκτικούς, αφού είναι αναπόφευκτο να μη διασταυρωθούν με αυτό στην καθημερινότητά τους, μια και θα το συναντούν τόσο σε σύγχρονους ψυκτικούς θαλάμους, όσο και σε εγκαταστάσεις κεντρικού κλιματισμού. Οι συμπυκνωμένες αυτές συνέχειες θα δημοσιευτούν σε πέντε ενότητες. Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει εκείνες τις βασικές αρχές που κρίνονται απαραίτητες, για να γίνουν πιο εύκολα κατανοητά τα αμέσως επόμενα θέματα του αερισμού, δηλαδή τα θέματα των υπολοίπων ενοτήτων. Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τα διάφορα συστήματα του αερισμού, τους απλοποιημένους υπολογισμούς της απαιτούμενης ποσότητας του αέρα, τα φίλτρα καθαρισμού, τους αεραγωγούς, καθώς και τα διάφορα συστήματα εγκατάστασης των αεραγωγών. Η Τρίτη ενότητα περιλαμβάνει τη ροή του αέρα μέσα στα δίκτυα των αεραγωγών, καθώς και τα προβλήματα που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια αυτής της ροής και πρέπει να προβλεφτούν και να αντιμετωπιστούν στο στάδιο της μελέτης, όπως οι διάφορες αντιστάσεις, η στάθμη του θορύβου κ.α.
Περιλαμβάνει ακόμη την απλοποιημένη μέθοδο υπολογισμού της απαιτούμενης διατομής των αεραγωγών και ο προσδιορισμός της απαιτούμενης στατικής πίεσης του συστήματος. Η τέταρτη ενότητα περιλαμβάνει έτοιμους πίνακες προσδιορισμού της διατομής και των διαστάσεων της διατομής χωρίς υπολογισμούς σε δίκτυα αεραγωγών κυκλικής, τετραγωνικής και ορθογωνικής διατομής. Η πέμπτη ενότητα περιλαμβάνει τους ανεμιστήρες. Τύποι, κριτήρια επιλογής, υπολογισμός της απαιτούμενης ισχύος. Πίνακες στάθμης θορύβου. Η ίδια ενότητα περιλαμβάνει επίσης τα στόμια εισόδου και εξόδου του αέρα. Ολοκληρώνοντας αυτόν τον απαραίτητο πρόλογο, ξεκινώ με την ανάπτυξη των θεμάτων της πρώτης ενότητας, δηλαδή με τις βασικές αρχές του αερισμού.
- Ο ατμοσφαιρικός αέρας
Ο ατμοσφαιρικός αέρας μέσα στον οποίο ζούμε, αναπνέουμε και δραστηριοποιούμαστε είναι ένα μηχανικό μίγμα διαφόρων αερίων σε ξηρή κατάσταση. Ογκομετρικά αποτελείται από :
Άζωτο 78%
Οξυγόνο 21% και
Διάφορα άλλα αέρια 1%, που είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το υδρογόνο, το ξένο, το κρυπτό, το ήλιο και το όζον. Ένα άλλο συστατικό του ατμοσφαιρικού αέρα είναι το νερό, σε μορφή υδρατμών, που σε κανονικές συνθήκες είναι αόρατοι. Όταν όμως ο αέρας ψυχθεί σε μια θερμοκρασία, που λέγεται ″σημείο δρόσου″ τότε οι υδρατμοί συμπυκνώνονται και γίνονται ορατοί σαν ομίχλη, ή σαν συμπυκνώματα νερού, πάνω σε κρύες επιφάνειες.
Η ατμοσφαιρική πίεση
Ο αέρας με το βάρος του εξασκεί πάνω στο έδαφος και στα διάφορα σώματα που βρίσκονται πάνω σ’ αυτό μια πίεση που λέγεται ατμοσφαιρική ή βαρομετρική. Η ατμοσφαιρική πίεση εξαρτάται από το υψόμετρο ενός τόπου και από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Σε κανονικές συνθήκες, δηλαδή σε θερμοκρασία περιβάλλοντος 21⁰C και σε μηδενικό υψόμετρο, δηλαδή στην επιφάνεια της θάλασσας, η ατμοσφαιρική πίεση είναι :
760 mm. υδραργυρικής στήλης ή
10330 mm στήλη νερού = 10,33 m ή
1,033 kg/cm² = 1,033 bar = 1atm = 1033 milibar
Η πραγματική πίεση του αέρα
Είναι η πίεση που μετρούν τα μανόμετρα. Η πίεση αυτή είναι πάνω από την ατμοσφαιρική και τα μανόμετρα δεν την προσμετρούν. Αυτό σημαίνει ότι το 0 της κλίμακάς τους αντιστοιχεί στην ατμοσφαιρική πίεση.
Η απόλυτη πίεση του αέρα
Είναι η πίεση που η μετρησή της αρχίζει από το απόλυτο κενό. Αυτό σημαίνει ότι το 0 της κλίμακας αντιστοιχεί στο απόλυτο κενό. Τα όργανα μέτρησης της δείχνουν 1 στην ατμοσφαιρική πίεση.
Τα φυσικά χαρακτηριστικά του ατμοσφαιρικού αέρα
Σε κανονικές συνθήκες, δηλαδή ατμοσφαιρική πίεση 760 mm υδραργυρικής στήλης και θερμοκρασία 21⁰C, ο ατμοσφαιρικός αέρας έχει τα πιο κάτω κύρια φυσικά χαρακτηριστικά:
Ειδικό βάρος – – – – – – – – – – 1,2 kg/m³
Ειδικός όγκος – – – – – – – – – – 0,88 m³/kg
Ειδική θερμότητα – – – – – – – 0,24 kcal/kg⁰C
Αυτά τα φυσικά χαρακτηριστικά του αέρα αλλάζουν, όταν μεταβάλλεται η ατμοσφαιρική πίεση και η θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Έτσι όταν η βαρομετρική πίεση είναι κανονική, δηλαδή 760 mm Hg (υδραργύρου) και η θερμοκρασία του περιβάλλοντος 21⁰C, το ειδικό βάρος του αέρα είναι 1,2 kgs ανά κυβικό μέτρο. Στην ίδια όμως βαρομετρική πίεση, αλλά σε θερμοκρασία περιβάλλοντος Ο⁰C, το ειδικό βάρος γίνεται 1,28 kg/m³ ή σε θερμοκρασία 40⁰C, το ειδικό βάρος γίνεται 1,04 kg/m³
Η υγρασία του αέρα
Ο ατμοσφαιρικός αέρας απορροφά νερό σε μορφή υδρατμών κυριολεκτικά όπως ένα σφουγγάρι. Η ποσότητα υδρατμών που μπορεί να απορροφήσει εξαρτάται από τη θερμοκρασία του. Όσο πιο υψηλή είναι η θερμοκρασία του αέρα, τόσο πιο μεγάλη ποσότητα υδρατμών μπορεί να απορροφήσει. Όταν έχει απορροφήσει τη μέγιστη δυνατή ποσότητα υδρατμών, τότε λέγεται κορεσμένος. Σε κάθε τιμή θερμοκρασίας αντιστοιχεί μια συγκεκριμένη μέγιστη ποσότητα υγρασίας που πρέπει να απορροφήσει ο αέρας για να κορεστεί. Έτσι ενώ σε θερμοκρασία 21⁰C κάθε κυβικό μέτρο αέρα μπορεί να απορροφήσει 21gr. Υδρατμών για να κορεστεί σε θερμοκρασία 40⁰C θα απορροφήσει 63 gr.
Τελικά το μέτρο που δείχνει πόσο κορεσμένος είναι ο αέρας, είναι η σχετική υγρασία. Όταν για παράδειγμα λέμε, ότι η σχετική υγρασία του αέρα είναι 60%, εννοούμε ότι στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ο αέρας είναι 60% κορεσμένος. Αυτό σημαίνει ότι τότε περιέχει 60% των υδρατμών που χρειάζεται για να κορεστεί, επομένως υπολείπονται ακόμη 40% για να γίνει κορεσμένος.
| Πίνακας 1 Δίνει τα φυσικά χαρακτηριστικά του ΝΩΠΟΥ ΚΟΡΕΣΜΕΝΟΥ ΑΕΡΑ, δηλαδή του μίγματος ξηρού αέρα και υδρατμών. Βασίζονται σε βαρομετρική πίεση 760 mmHg (υδραργύρου), που ισοδυναμεί με ατμοσφαιρική πίεση 1,033 kg/cm2, δηλαδή 1 atm. |
||||
| Θερμοκρασία αέρα °C | Βάρος υδρατμών νερού | Ειδικός όγκος m³/kg |
Ειδικό βάρος kg/m³ ξηρού αέρα |
|
| gr/kg ξηρού αέρα | gr/m3ξηρού αέρα | |||
| -15 | 1,01 | 1,31 | 0,73 | 1,37 |
| -10 | 1,68 | 2,17 | 0,75 | 1,33 |
| -5 | 3,17 | 4,10 | 0,76 | 1,32 |
| 0 | 4,66 | 6,03 | 0,78 | 1,28 |
| +5 | 6,15 | 7,95 | 0,80 | 1,25 |
| +10 | 7,64 | 9,88 | 0,81 | 1,23 |
| +15 | 11,34 | 14,67 | 0,82 | 1,20 |
| +16 | 12,08 | 15,60 | 0,83 | 1,20 |
| +18 | 12,82 | 17,56 | 0,84 | 1,19 |
| +20 | 15,06 | 19,48 | 0,84 | 1,19 |
| +21 | 15,80 | 20,43 | 0,85 | 1,18 |
| +22 | 16,54 | 21,39 | 0,86 | 1,16 |
| +24 | 19,77 | 25,57 | 0,87 | 1,15 |
| +26 | 23,09 | 29,86 | 0,87 | 1,15 |
| +28 | 26,42 | 34,17 | 0,88 | 1,14 |
| +30 | 29,75 | 38,48 | 0,89 | 1,12 |
| +32 | 33,07 | 42,77 | 0,90 | 1,11 |
| +34 | 36,40 | 47,07 | 0,91 | 1,10 |
| +36 | 39,73 | 51,38 | 0,92 | 1,09 |
| +38 | 43,04 | 55,66 | 0,94 | 1,06 |
| +40 | 48,64 | 62,90 | 0,96 | 1,04 |
| +42 | 56,24 | 72,74 | 0,98 | 1,02 |
| +44 | 62,84 | 81,27 | 1,00 | 1,00 |
| +46 | 69,43 | 89,80 | 1,00 | 1,00 |
| +48 | 76,04 | 98,34 | 1,02 | 0,98 |
| +50 | 82,64 | 106,88 | 1,03 | 0,97 |
| Πίνακας 2
Δίνει τα φυσικά χαρακτηριστικά του ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΥ ΑΕΡΑ σε ΔΙΑΦΟΡΑ ΥΨΗ |
|||
| Υψόμετρο m από την επιφάνεια της θάλασσας |
Βαρομετρική πίεση mm Hg | Ειδικό βάρος kg/m³ | Ειδικός όγκος m³/kg |
| 0 | 760 | 1.2000 | 1.0000 |
| 100 | 750 | 1.1873 | 0.9894 |
| 200 | 740 | 1.1746 | 0.9788 |
| 300 | 730 | 1.1619 | 0.9682 |
| 400 | 720 | 1.1492 | 0.9576 |
| 500 | 710 | 1.1365 | 0.9470 |
| 600 | 700 | 1.1238 | 0.9364 |
| 700 | 690 | 1.1111 | 0.9258 |
| 800 | 680 | 1.0984 | 0.9152 |
| 900 | 670 | 1.0857 | 0.9046 |
| 1000 | 660 | 1.0730 | 0.8940 |
| 1100 | 655 | 1.0603 | 0.8834 |
| 1200 | 650 | 1.0476 | 0.8728 |
| 1300 | 645 | 1.0349 | 0.8622 |
| 1400 | 640 | 1.0222 | 0.8516 |
| 1500 | 630 | 1.0095 | 0.8410 |
| 1600 | 620 | 0.9968 | 0.8304 |
| 1700 | 610 | 0.9841 | 0.8198 |
| 1800 | 600 | 0.9714 | 0.8092 |
| 1900 | 590 | 0.9587 | 0.7986 |
| 2000 | 580 | 0.9460 | 0.7880 |
| 2100 | 575 | 0.9333 | 0.7774 |
| 2200 | 570 | 0.9206 | 0.7668 |
| 2300 | 565 | 0.9079 | 0.7562 |
| 2400 | 560 | 0.8952 | 0.7456 |
| 2600 | 550 | 0.8660 | 0.7244 |
| 2800 | 540 | 0.8406 | 0.7092 |
2.Οι μολύνσεις του αέρα
Όταν ο ατμοσφαιρικός αέρας περιέχει τα αέρια και τους υδρατμούς που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο 1, τότε θεωρείται καθαρός και υγιεινός. Τότε επηρεάζει ικανοποιητικά την ανθρώπινη άνεση και την υγιεινή διαβίωση μέσα σε κλειστούς χώρους. Η πρώτη ″μόλυνση″ του αέρα ενός χώρου είναι το Διοξείδιο του άνθρακα (C0₂) που αποβάλουν με την εκπνοή τους τα άτομα που βρίσκονται μέσα σ’ αυτόν. Πρέπει να σημειωθεί ότι με την εκπνοή του κάθε άτομο αποβάλει προς τον αέρα διοξείδιο του άνθρακα 100 φορές περισσότερο από εκείνο που εισπνέει. Οι πνεύμονες των ανθρώπων τροφοδοτούνται με ατμοσφαιρικό αέρα, που περιέχει 0,03% C0₂, δηλαδή 4 μέρη σε 10.000. Με την εκπνοή βγάζουν αέρα που περιέχει 400 μέρη C0₂. Με άλλα λόγια το CO₂ του αέρα ενός χώρου αυξάνεται 100 φορές με την αναπνοή των ανθρώπων, που βρίσκονται μέσα σ’ αυτόν.
Κάθε άτομο χρειάζεται περίπου 17 kgs. Αέρα την ώρα, δηλαδή 15 m³, για να εξασφαλιστεί το απαιτούμενο οξυγόνο της αναπνοής. Αν σ’ ένα κλειστό χώρο υπάρχει συγκέντρωση ανθρώπων και δεν υπάρχει αερισμός, είναι ευκολονόητο πως κάποια χρονική στιγμή θα υπάρξει έλειψη οξυγόνου λόγω της αναπνοής και ο αέρας θα είναι μολυσμένος, ακατάλληλος και επικίνδυνος.
Από όσα αναφέρθηκαν πιο πάνω η αποβολή διοξειδίου του άνθρακα με την αναπνοή των ανθρώπων μέσα σ’ ένα κλειστό χώρο είναι η πρώτη μόλυνση του αέρα. Δεν είναι όμως η μοναδική. Πρέπει ακόμη να προσθέσουμε:
- Τις οσμές του σώματος, της κουζίνας και της ατμόσφαιρας
- Τους καπνούς των τσιγάρων
- Τη σκόνη
- Τα καυσαέρια των εργοστασίων και των αυτοκινήτων
- Τα καυσαέρια των κτιρίων
- Τους τοξικούς ατμούς των εργοστασίων (όπου υπάρχουν)
- Τους τοξικούς ατμούς φυτοφαρμάκων (όπου υπάρχουν)
- Τους μικροοργανισμούς και τα μικρόβια.
Οι μολύνσεις αυτές κάνουν απαραίτητη την ανανέωση του αέρα των κλειστών χώρων, δηλαδή τον αερισμό τους.
3.Η κίνηση του αέρα
Ο ατμοσφαιρικός αέρας, μέσα στον οποίο ζούμε, κινείται άλλοτε γρήγορα και άλλοτε πιο αργά, ανάλογα με την ένταση των ανέμων. Η γρήγορη κίνηση μας δημιουργεί ψευδαισθήσεις γύρω από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Έτσι αν μια μέρα με άπνοια δεχόμαστε άνετα μια χαμηλή θερμοκρασία -5⁰C, την επόμενη θα νοιώθουμε περισσότερο κρύο ακόμη και αν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι +5⁰C, αλλά πνέει ένας δυνατός βοριάς. Κάτι ανάλογο γίνεται και με τη ζέστη. Όταν ο αέρας μέσα σ’ ένα κλειστό χώρο είναι ακίνητος, η ατμόσφαιρα του χώρου γίνεται δυσάρεστη και πνιγηρά για τα άτομα που βρίσκονται μέσα σ’ αυτόν. Αντίθετα ο αέρας που κινείται είναι υποφερτός, ακόμη και αν είναι ζεστός ή δεν ανανεώνεται σωστά. Όταν ο αέρας κινείται έστω με ελαφρά κίνηση και με χαμηλή ταχύτητα τα νεύρα κοντά στην επιδερμίδα διεγείρονται και παρατηρείται αίσθημα πιο μεγάλης άνεσης από εκείνο του ακίνητου αέρα. Ακόμη ο αέρας που κινείται και αναταράσσεται συντελεί σε μεγαλύτερη άνεση, γιατί έχει ευεργετική επίδραση στην υγρασία, στη θερμοκρασία και στη ψυχολογική αίσθηση. Το σώμα μας συνέχεια αποβάλλει υγρασία με τη συνεχή εξάτμιση. Αν ο αέρας είναι ακίνητος, τότε η εξατμιζόμενη υγρασία παραμένει γύρω από το σώμα μας και λιμνάζει σαν ένα θερμό κάλυμμα γύρω από αυτό. Αν όμως ο αέρας κινείται, τα ρεύματα του παρασύρουν μακριά αυτή την υγρασία και δημιουργείται αίσθημα σχετικής άνεσης. Συμπερασματικά, η αυξημένη ταχύτητα ροής του αέρα, βελτιώνει την άνεσή μας, γιατί βοηθά την εξάτμιση και την απαγωγή θερμότητας. Η κίνηση του αέρα καθορίζεται από τις αλλαγές του αέρα, που προκαλούνται κάθε ώρα μέσα σ’ ένα χώρο. Όσο πιο πολλές αλλαγές γίνονται κάθε ώρα, τόσο η κίνηση του αέρα αλλά και η ανανέωση του είναι πιο μεγάλη. Η ιδεώδης ταχύτητα του αέρα μέσα σ’ ένα κλειστό χώρο πρέπει να είναι 0,85 έως 1,5 m ανά δευτερόλεπτο, δηλαδή 3000 m έως 5500 m ανά ώρα.
Η κίνηση και η κυκλοφορία του αέρα γίνεται όπως ξέρουμε, με τη χρήση ανεμιστήρων.
