Ανάπτυξη Συστήματος Σήμανσης Ασφάλειας

Το κυριότερο κανονιστικό κείμενο για τη χώρα μας, που προδιαγράφει τη σήμανση ασφαλείας είναι το προεδρικό διάταγμα 105/1995 «Ελάχιστες προδιαγραφές για τη σήμανση ασφάλειας ή/ και υγείας στην εργασία σε συμμόρφωση με την Οδηγία 92/58/ΕΟΚ», το οποίο είναι σύμφωνο με τις προδιαγραφές ISO 3864:2011. Σύμφωνα με το παραπάνω διάταγμα, ο εργοδότης οφείλει να προβλέπει και να εξασφαλίζει την ύπαρξη σήμανσης ασφάλειας, όταν οι υπαρκτοί ή πιθανοί κίνδυνοι δεν μπορούν να αποφευχθούν ή να μειωθούν επαρκώς με τα τεχνικά μέτρα συλλογικής προστασίας ή με μέτρα, μεθόδους ή διαδικασίες οργάνωσης της εργασίας. Οι διατάξεις του συγκεκριμένου διατάγματος εφαρμόζονται σε όλες τις επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ανεξαρτήτως της οικονομικής δραστηριότητας στην οποία κατατάσσονται.

Γράφουν οι:

Θρασύβουλος Συρρής
Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ- Σύμβουλος ΥΑΕ RMS ΕΞΥΠΠ

Δρ. Γιώργος Σκρουμπέλος
Μηχανολόγος Μηχανικός- Γενικός Διευθυντής RMS ΕΞΥΠΠ

Η σήμανση ασφαλείας αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο προειδοποίησης για τους κινδύνους που ενυπάρχουν σε έναν χώρο εργασίας. Η σήμανση ασφαλείας απευθύνεται τόσο στους εργαζομένους όσο και στους επισκέπτες των χώρων μιας επιχείρησης, και αποτελείται από:

1. Πινακίδες με καθιερωμένα εικονοσύμβολα και γραπτές υποδείξεις,
2. Επιδαπέδιες διαγραμμίσεις ή/και εικονοσύμβολα,
3. Ειδικούς χρωματισμούς κινούμενων ή/και επικίνδυνων στοιχείων του χώρου.

Οι φορείς των μηνυμάτων (πινακίδες, διαγραμμίσεις, κλπ.) κάθε κατηγορίας πρέπει να είναι κωδικοποιημένοι χρωματικά και μορφολογικά για ευκολότερη ταυτοποίησή τους. Το κείμενο των γραπτών μηνυμάτων πρέπει να χρησιμοποιεί απλή και περιεκτική γλώσσα, ενώ είναι κατά το δυνατό να είναι σύντομο για διευκόλυνση της αντίληψής του.

Τα μηνύματα που μεταδίδονται από το κάθε στοιχείο της σήμανσης ανήκουν στις εξής κατηγορίες:

• Απαγορευτικά
• Υποχρέωσης
• Προειδοποιητικά
• Πυροπροστασίας
• Διάσωσης ή πρώτων βοηθειών

Είδος Σήματος Σημασία	Χρώμα (ISO 3864)	Εγγενή χαρακτηριστικά	Παράδειγμα
Απαγορευτικό Σήμα	κόκκινο	Κυκλικό σχήμα. Μαύρο εικονοσύµβολο σε λευκό φόντο, µε κόκκινη (το κόκκινο πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 35% της επιφάνειας της πινακίδας) περίμετρο και γραµµή (που κατεβαίνει από αριστερά προς τα δεξιά, καθ’ όλο το μήκος του εικονογράµµατος υπό γωνία 45 °).
Σήμα Υποχρέωσης	μπλε	Σχήμα κυκλικό. Λευκό εικονοσύµβολο σε μπλε φόντο (το μπλε πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 50% της επιφάνειας της πινακίδας).
Προειδοποιητικό Σήμα-Κίνδυνος	κίτρινο	Σχήμα τριγωνικό. Μαύρο εικονοσύµβολο σε κίτρινο φόντο, μαύρο περίγραμμα (το κίτρινο πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 50% της επιφάνειας της πινακίδας).
Σήμα Ασφαλούς Κατάστασης- Αναγνώριση εξοπλισμού ασφαλείας & εξόδων	πράσινο	Σχήµα ορθογώνιο ή τετραγωνικό. Λευκό εικονοσύµβολο σε πράσινο φόντο (το πράσινο πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 50% της επιφάνειας της πινακίδας).
Σήμα Πυροπροστασίας- Αναγνώριση εξοπλισμού καταπολέμησης πυρκαγιάς	κόκκινο	Σχήµα ορθογώνιο ή τετράγωνο. Λευκό εικονοσύµβολο σε κόκκινο φόντο (το κόκκινο χρώμα πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 50% της επιφάνειας της πινακίδας).

Η τοποθέτηση των φορέων των μηνυμάτων καθώς και το μέγεθός τους γίνεται με τρόπο ώστε να αυξάνεται η αναγνωσιμότητά τους, δηλαδή, τοποθετούνται σε σημεία του χώρου από τα οποία περνά συνήθως το βλέμμα των αποδεκτών του μηνύματος, και το μέγεθός τους είναι ανάλογο της απόστασης ανάγνωσης.

Το πλήθος των φορέων της σήμανσης συστήνεται να κρατιέται στο ελάχιστο δυνατό, προκειμένου να μην μειώνεται η σημασία του. Πράγματι, μεγάλο πλήθος πινακίδων και σημάτων, μπορεί μεν να δείχνει στους επισκέπτες μεγάλη προσπάθεια εκ μέρους των υπευθύνων ενός εργοστασίου, μειώνει όμως σημαντικά τον σκοπό της σήμανσης ασφαλείας, αφού το πλήθος των πληροφοριών που μπορεί να επεξεργασθεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος σε ένα δεδομένο χρονικό διάστημα είναι πεπερασμένο.

Για τον παραπάνω λόγο, πρέπει να αποφεύγεται η τοποθέτηση σήμανσης που μεταδίδει πληροφορίες που αποτελούν μέρος των οδηγιών εργασίας και της ειδικής εκ-παίδευσης των εργαζομένων. Για παράδειγμα, πρέπει να αποφεύγεται η τοποθέτηση πινακίδων με μηνύματα της μορφής «μην επεμβαίνετε σε μηχανήματα όταν αυτά βρίσκονται εν λειτουργία» αφού αυτό πρέπει να αποτελεί μέρος της εκπαίδευσης και των οδηγιών εργασίας.

Τέλος αξίζει να σημειωθεί, ότι η σήμανση ασφαλείας δεν πρέπει να συγχέεται με αφίσες οι οποίες μπορεί να αποτελούν μέρος καμπάνιας προώθησης νοοτροπίας ασφαλούς  εργασίας, και οι οποίες μπορούν να τοποθετούνται παράλληλα, αλλά με διαφορετικά κριτήρια, στους χώρους του εργοστασίου.

Η ανάπτυξη ενός συστήματος σήμανσης ασφαλείας, προκειμένου να εκπληρώνει το σκοπό του, πρέπει να γίνεται με συστηματικότητα. Τα βασικά στάδια για την ολοκλήρωση ενός τέτοιου έργου είναι:

1. Εντοπισμός των κινδύνων για τους οποίους πρέπει να υπάρξει σήμανση ασφαλείας. Η γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου της επιχείρησης καθώς και επιτόπιες επισκέψεις τους χώρους εργασίας, αποτελούν τις βασικές πηγές πληροφοριών κατά το στάδιο αυτό.
2. Επιλογή του αναγκαίου τύπου σήμανσης, συγγραφή του σχετικού μηνύματος για τις πινακίδες, και ανάπτυξη τεχνικών προδιαγραφών (διαστάσεις, υλικό κλπ.) για τους φορείς της σήμανσης και τα μηνύματα.
3. Επιλογή του σημείου τοποθέτησης ή εφαρμογής των φορέων του συστήματος σήμανσης.
4. Επιλογή από την αγορά ή/και κατασκευή των φορέων της σήμανσης, και εφαρμογή του συστήματος σήμανσης.

Όσον αφορά στην εφαρμογή του συστήματος σήμανσης ασφαλείας, οι εργαζόμενοι ή οι εκπρόσωποί τους χρειάζεται να ενημερωθούν σχετικά με όλα τα μέτρα που πρόκειται να εφαρμοσθούν και να λάβουν ακριβείς οδηγίες σχετικά με τα χρησιμοποιούμενα σήματα ασφαλείας και τις συμπεριφορές που είναι απαραίτητο να υιοθετηθούν. Επίσης, η σήμανση ασφαλείας που χρησιμοποιείται στην επιχείρηση πρέπει να απεικονίζεται με τις επεξηγήσεις της σημασίας τους σε μικρογραφία, σε συγκεντρωτικούς πίνακες, οι οποίοι πρέπει να βρίσκονται αναρτημένοι σε προσιτά και εμφανή σημεία των χώρων εργασίας, ώστε να λαμβάνουν γνώση του περιεχομένου τους όλοι οι εργαζόμενοι.